Recensieoverzicht: A.F.Th. van der Heijden, Zadie Smith & Herman Koch (9 november 2016)
14 november 2016Onze wekelijkse samenvatting van de recensies in kranten en tijdschriften, met dit keer aandacht voor A.F.Th. van der Heijden, Eva Rovers, Nelleke Noordervliet (NRC), Zadie Smith, Remco Campert (Het Parool), Herman Koch (Elsevier, Vrij Nederland, HP/De Tijd), Astrid Holleeder (Elsevier), Dimitri Verhulst en Arnon Grunberg (HP/De Tijd), Eva Rovers en Auke Hulst (de Volkskrant), Katrijn van Bouwel (De Morgen), A.F.Th. van der Heijden, Bert Natter en Jan Brokken (De Standaard).
Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Ook de recensies in de Vlaamse kranten en weekbladen worden opgenomen in het overzicht, met dank aan Johan Eeckhout. Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.
In Trouw een interview met Timandra Harkness, auteur van Big Data: Does Size Matter ('Big Data kan alleen kwantificeren en niets kwalificeren. Alle informatie die eruit komt, verdient een menselijk oordeel. De data kunnen je wel vertellen hoeveel calorieën je ontbijt telt, of misschien zelfs welk ontbijt het beste is voor de optimale gezondheid van de gemiddelde persoon in jouw groep, maar jíj zult iedere ochtend toch echt opnieuw moeten bepalen wat je gaat doen.'), en een voorpublicatie uit Hanny Michaelis' oorlogsdagboeken, waarvan deel 1 nu als Lenteloos voorjaar is verschenen [lees ook onze voorpublicatie].
Recensies: Janita Monna over Joke van Leeuwens Het moet nog ergens liggen ('Maar ook de samenleving is op drift en Joke van Leeuwen, in wier werk het buitenstaandersthema nogal eens een rol speelt, kijkt ernaar met ogen van iemand die de dingen voor het eerst ziet.'), en Jaap Goedegebuure over de nieuwe A.F.Th. van der Heijden, Kwaadschiks [leesfragment], 'een vloeiende roman die zich van de ene stroomversnelling naar de andere rept, bijna 1300 bladzijden lang'. Daarin 'komt het immers niet zozeer aan op het wat, maar veel meer op het hoe; niet alleen wat het verloop van de gebeurtenissen betreft, maar ook hoe die door rasverteller Van der Heijden worden opgeroepen'.
Rob Schouten las Iain Reids debuut Ik denk dat het voorbij moet zijn ('Reids keuze om in de psyche van een onzeker iemand af te dalen is zeer effectief. Je voelt dat de mens niet buiten zijn eigen gedachten kan treden.'), Beeldboek van de week is Nicoló Degiorgis' Hidden Islam, Gerwin van der Werf las de nieuwe Auke Hulst, En ik herinner met Titus Broederland [leesfragment] ('Het is allemaal prachtig opgeschreven, en de ontwikkeling van de verteller, de "andere broer", is geloofwaardig, maar die vreemde wereld leidt ook af. Wie zich daar aan stoort zal het boek wegleggen, wie zich mee laat voeren wordt beloond.'), en Marian Rijk licht haar boek Polderpioniers. Het verhaal van een boerenfamilie toe.
'Al die voorbeelden, en al die goede aflopen, maken van De oplossing een boek dat je meesleept in optimisme, terwijl je wel de hele tijd wordt geprikkeld om nuchter te blijven.' Bas den Hond las Jonathan Teppermans De oplossing. En Emilia Menkveld nam twee vaderzoektochten bijeen: Karin Amatmoekrims Tenzij de vader [leesfragment] ('haar persoonlijkste, kwetsbaarste werk tot nu toe. Zonder zichzelf of haar vader te sparen schetst ze een liefdevol portret van hun moeilijke verhouding'), en Jan Cremers Odyssee [leesfragment] ('een poging de vernietiging ongedaan te maken. Een omgekeerde vadermoord, zo je wilt. Meer dan Amatmoekrim zuivert de auteur zijn verwekker van alle blaam, verdedigt hem tegen de kritiek die zijn levensstijl opriep').
Letter & Geest besluit met Harriët Salm over Jess Kidds De laatste riten ('Kidd schrijft deze vrij duistere geschiedenis met een lichte originele pen. Van echt griezelen is geen sprake, wel van grappige dialogen.') en Bas Maliepaard over Sue Durrants Stukjes Hemelblauw ('Precies dat maakt dit boek zo ontroerend, zonder dat het larmoyant wordt: overal doorheen voel je zowel de onbedwingbare levenslust van de kinderen als hun verdriet om datzelfde leven dat hen keer op keer teleurstelt.').
Verder in de bijlage Tijd: Arno Kantelberg over zijn boek Man op z'n best.
De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.
Arjan Peters interviewt Eva Rovers, de biografe van Boudewijn Büch. In haar biografie, Boud. Het verzameld leven van Boudewijn Büch (1948-2002), concludeert ze onder andere dat Büch na het publiceren van zijn bekendste roman De kleine blonde dood doorkreeg dat hij nooit zo’n grote schrijver zou worden als hij gehoopt had. ‘Hij bezat de capaciteiten, maar het ontbrak hem aan zitvlees. Een paar maanden aan een boek werken kon hij niet. Zijn romans zijn bijna allemaal opgetrokken uit eerder gepubliceerde columns. Via de televisie kon hij sneller roem verwerven. Maar te laat drong tot hem door dat dat niets bracht, het was leeg.’
‘Wat maakt de nieuwe Koch zo onmiskenbaar Kochiaans?’ Haro Kraak gaat op zoek naar de succesformule van Herman Koch, wiens nieuwe roman De greppel begin november uitkwam. Kraak gaat in op de veelal onbetrouwbare vertellers in de boeken van Koch, maar het zijn volgens Kraak ook de wendingen die Kochs werk zo succesvol maken. ‘Wat hij doet is vernuftig, bedrieglijk helder en vol frictie. Een belofte van een uitgever is zelden zo waargemaakt.’
Naar aanleiding van de Amerikaanse verkiezingen las Joris Henquet Founding Fathers. De grondleggers van de Verenigde Staten van Frans Verhagen met daarnaast het boek Hamilton: The Revolution van Lin-Manuel Miranda en Jeremy McCarter. Over Verhagens boek zegt Henquet: ‘Dat leest een beetje als een schoolboek, maar is wel effectief.’ En Bo van Houwelingen las Auke Hulsts nieuwe roman En ik herinner me Titus Broederland [leesfragment] en is enthousiast: ‘De schrijver weet een originele, diepere psychologische laag aan te boren die misschien nog wel boeiender is dan het magistraal beschreven verhaal op zich.’
Hans Achterhuis recenseert Leven in tijden van versnelling van de Duitse socioloog Hartmut Rosa. Achterhuis had meer van het sociaal-wetenschappelijke boek verwacht. ‘We hebben weinig aan Rosa’s bijdrage voor de Nederlandse discussie.’ En ook Hans Bouman is matig enthousiast, over Het koninkrijk van de taal, waarin Tom Wolfe de ontwikkeling van het menselijk taalvermogen bespreekt.
‘De tekst is wat zakelijk, maar het beeld, in perfecte houtsnedestijl, maakt alles goed,’ aldus Martijn van Calmthout over Over alles van James Brown en Richard Platt. Van Calmthout geeft ook vier sterren aan Now: The physics of time, waarin schrijver Richard A. Muller volgens Van Calmthout ‘[gehakt maakt] van eerdere verklaringen voor het ontstaan van een tijdsrichting’.
En verder:
- Roland de Beer noemt Was Beethoven een asperger? van Walter Heijder een ‘ontroerend verslag van Beethovens misdragingen’.
- Vijf sterren van Wineke de Boer aan Olivier Rolins De weerman, uit het Frans vertaald door Katelijne de Vuyst [toelichting door de vertaler].
- Persis Bekkering noemt het boek van Karin Amatmoekrim, Tenzij de vader [leesfragment], in het eerste deel wat netjes en ingehouden, maar: ‘Vanaf het tweede deel laat Amatmoekrim de teugels vieren; de mens wordt kwetsbaar, terwijl de auteur juist krachtiger wordt’.
- Marcel Hulspas vindt het jammer dat een harde confrontatie met de wreedheid, blindheid en blunders van het koloniaal gezag uitblijft in Anton Stolwijks Atjeh [recensie].
- Naar aanleiding van De Nederlandse poëzie van de twintigste en de eenentwintigste eeuw in 1000 en enige gedichten, samengesteld door dichter Ilja Leonard Pfeijffer, legt Rob Gollin vier bloemlezers zes stellingen voor.
- Arjan Peters bespreekt het werk van Philip Roth en de opvallende uitspraak die de schrijver vier jaar geleden deed, namelijk dat hij klaar was met het schrijven.
- Hanneke Groenteman las de eerste tien pagina’s van Plien en Bianca’s Jij nog wat te klagen? en Astrid Holleeders Judas.
- Gé Vaartjes, biograaf van Herman de Man, kijkt terug op het leven van deze in een vliegramp omgekomen schrijver.
- En Erik van den Berg bespreekt de omslagen van verschillende managementboeken.
De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.
De Morgen Boeken opent met een groot interview, overgenomen uit De Volkskrant, van Onno Blom met A.F.Th. van der Heijden over zijn roman Kwaadschiks [leesfragment]. Media-persoonlijkheid Katrijn van Bouwel debuteert met De muze en het meisje [leesfragment]. ‘Een opvallend geëxalteerd debuut’, schrijft Dirk Leyman, ‘dat af en toe tegen de pathetiekgrens aanschurkt’. Helemaal afserveren wil Leyman het debuut niet, want Van Bouwel ‘toont zich een pittig observator van het kleine deficit in onze grillige levens’.
Op verzoek van Bart Moeyaert stelden Mirjam Noorduijn en Veerle vanden Bosch een overzichtswerk samen over het beste wat de Nederlandstalige jeugdliteratuur te bieden heeft. Patrick Jordens is maar wat blij met ‘dit vlot geschreven, met liefde en kennis van zaken samengestelde overzichtswerk’. Met het brede vizier en de associatieve aanpak van de samenstellers is het werk ook ‘een inspiratieboek’.
Recent verschenen drie titels over ontdekkingsreizigers, Jonas Mortier overschouwt ze. In het ‘prettig geschreven’ De Belgische ontdekkingsreizigers maakt Alban van der Straten de niet onaardige vertegenwoordiging van de Belgen in de geschiedenis van de exploratie duidelijk. Het logboek van de ontdekkingsreiziger van Huw Lewis-Jones en Karl Herbert behandelt de 70 grootste ontdekkingsreizigers ooit en focust vooral op de notitie- en schetsboeken van de avonturiers. En debutante Ruth Mellaerts brengt in Soms ben ik een ontdekkingsreiziger, geïllustreerd door Toon Delanote en Charlotte Peys, korte poëtische teksten en tableaus, vol ‘fernweh’ en ‘verzuchtingen over het verre en het nabije’. ‘Een hele ontdekking’ besluit Jonas Mortier, ‘eentje om persoonlijk te koesteren’.
‘In een notendop’ signaleert:
- Van vogels en mensen van Margriet de Moor [leesfragment]
- De heruitgave van De fikser van Bernard Malamud
- De gedundrukte Campert compact
- Over de grens, een nieuwe Harry Bosch-thriller van Michael Connelly
- Black Heart, het sluitstuk van Mike Nicols Zuid-Afrikaanse misdaadtrilogie
- Geboorte, een postuum uitgegeven bundel met onbekend werk van Christine D'haen
- Iets in ons boog diep, de nieuwe roman van Jan Lauwereyns.
De boekrecensies van De Morgen verschijnen elke woensdag in de bijlage Boeken. De Morgen is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.
In Autumn, boek van de week in De Standaard der Letteren, lijkt het er voor Kathy Mathys weer op dat Ali Smith zich wil verzetten tegen de conventionele opvatting van tijd in verhalen. Het werk van ‘taalkunstenaar’ Smith blijft ‘komisch en diepmenselijk’. De liefhebbers van Advocaat van de hanen zullen zich volgens Maria Vlaar verkneukelen aan Van der Heijdens nieuwste Kwaadschiks [leesfragment], die zich ontrolt als ‘een shakespeareaans drama’. Van der Heijden geeft voor de recensente voorrang aan vertellust en stillistische virtuositeit op geloofwaardigheid en tempo.
Linn Ullmann is de jongste dochter van de negen kinderen van Ingmar Bergman en verzoent zich in De rustelozen met haar buitengewone jeugd. Haar roman noemt ze tegenover Maria Vlaar een vervormde literaire kijk op haar verleden, waar ze als volgt op terugkijkt: ‘Mijn ouders wisten niet wat ze met kinderen aan moesten, ze probeerden maar ze faalden. (...) Het probleem is dat ze allebei kind wilden zijn (...). Ik wilde juist volwassen zijn.’
Een echte her-denking van de figuur van Hendrik Conscience, zo beschouwt Mark Cloostermans De grote onleesbare Hendrik Conscience herdacht, onder redactie van Kris Humbeeck, Kevin Absillis en Janneke Weijermars. Achttien Vlamingen en Nederlanders hebben het over zowat alle facetten van zijn werk en nodigen de lezer uit tot reactie.
Goldberg van Bert Natter [leesfragment] doet het voor Mark Cloostermans vooral goed als pageturner, ‘met veel afwisseling, vlotte dialogen en net iets te weinig verrassingen om de abundante omvang te rechtvaardigen’. Maar de stijl van het werk bevat geen enkele echo van de virtuositeit van Bachs variaties; ‘een tang op een varken’. Met Johnny Paycheck breekt Christophe Vekeman voor Cloosterman uit het kader van zijn vorig werk en ‘trapt het aan splinters’. Met zijn stijl sleurt hij de lezers door zijn boek dat uiteindelijk een lang pleidooi is om zijn liefde voor country te verklaren. De novelle Gezellig is anders die Vekeman schreef voor de Te gek!?-campagne is het ‘werk van Vekeman van vroeger’, en kan Cloostermans het appreciëren als een perfecte inleiding tot het werk van de auteur.
Hans Cottyn schrijft over Op de boomgrens van Thomas Bernhard (drie verhalen over noodlot en hoe daar, zelfs met grote boosheid, niet aan te ontsnappen valt) en toont zich uiterst teleurgesteld over Je had moeten gaan van Daniel Kehlmann [leesfragment]. ‘[D]e novelle biedt een uurtje onschuldig maar steriel leesplezier’. Omdat het waarom van hun jacht op de Groenlandse haai, door Morten Strøksnes en zijn Noorse vriend verhaald in Haaienkoorts [leesfragment], nogal onduidelijk is, krijgt het boek voor Hans Cottyn iets van een stoutejongensboek. Ook de neiging van de auteur om het werk te stofferen maakt het ‘een hele mer a boire’, al wordt de auteur op het einde wel openhartiger en persoonlijker. Ook aandacht van Peter Jacobs voor Erik Larsons De Lusitania, het als een heel spannend verhaal geschreven non-fictieboek over de Duitse aanslag op het Britse passagiersschip Lusitania in 1915.
Lieven Boeve, theoloog en directeur van het Vlaamse katholiek onderwijs, reageert met een essay op Over God van Etienne Vermeersch. In De gloed van Sint-Petersburg [leesfragment] schrijft Jan Brokken over de beroemde bewoners ervan alsof hij ermee aan de cafétafel zit. ‘[G]ul citerend uit boeken van auteurs die hij bewondert, lijkt het erop alsof hij met hen in gesprek gaat, hun levensverhaal reconstrueert en met hen meeleeft en meelijdt’, Johan de Boose kan zich geen mooiere hommage aan de stad voorstellen. En De Standaard maakt ook plaats voor de oordelen van zes leden uit haar lezersjury over de nominaties van de ECI Literatuurprijs.
De boekrecensies van De Standaard verschijnen elke vrijdag in de bijlage De Standaard der Letteren. De Standaard is ook te koop - op dezelfde dag - bij het Nieuwscentrum.
Van Arnold Heumakers deze week een bespreking van A.F.Th. van der Heijdens Kwaadschiks [leesfragment]. 'Van der Heijden heeft het aangedurfd om zijn lezers bijna 1300 bladzijden op te zadelen met een van de onaangenaamste hoofdpersonen in zijn oeuvre,' staat er onder meer in het stuk. Arjen Fortuin sprak daarnaast met Eva Rovers over haar biografie Boud. 'Büch wilde een groot dichter en schrijver worden, want, zo dacht hij, dan word ik beroemd en dan word ik gelukkig. Zijn verhalen brachten hem veel, maar keerden zich uiteindelijk tegen hem. Hij schiep een monster van Frankenstein, dat hem heel veel succes bracht, maar hem ook heel eenzaam maakte. Hij kon zijn masker nooit meer laten zakken, bij niemand. Dat maakt hem bijna tot een romanpersonage,' zegt ze in het interview.
Ook van Fortuin een stuk over Nelleke Noordervliets Aan het eind van de dag [leesfragment], volgens hem 'een uitstekende, bijzonder onderhoudende roman'. Janet Luis las Jan Cremers Odyssee [leesfragment]. 'Een interessant, maar vooral ook een rusteloos en vermoeiend boek dat alle kanten uitwaaiert,' vindt ze. Roos van Rijswijk noemt daarnaast Eimear McBrides De mindere goden een in potentie indrukwekkende roman die in onbalans is. Kester Freriks wijdt een bespreking aan Kristina Sandbergs Zorgen voor het gezin. 'Door de wanhopige nauwgezetheid van Sandberg krijgt haar boek een hallucinerend, bedwelmend karakter,' merkt Freriks onder meer op. Ger Groot schrijft over De melancholie van het verzet van László Krasznahorkai [leesfragment]. 'Wat De melancholie van het verzet bijzonder maakt is de karaktertekening van de kwade genius,' aldus Groot. En Jan Donkers vindt Tom Wolfes Het koninkrijk van de taal 'een warrig broddelwerkje'.
'Sante toont zich een literaire flaneur. Hij zigzagt in een fraai afgemeten, laconieke stijl door de geschiedenis van zijn volkse Parijs, blijft nu eens hier staan, dan weer daar,' schrijft Bas Heijne na lezing van Luc Santes Het andere Parijs. Toef Jaeger recenseert Een eenzame bruggenbouwer van Casper Luckerhof. 'Over Van Limburg Brouwer is weinig bekend, maar wat zijn ideeën waren en wat hij wilde, wordt goed opgeschreven en knap gekoppeld aan wat andere indologen uit die tijd dachten en schreven,' stelt Jaeger. Michel Krielaars leverde een stuk over Jan Brokkens De gloed van Sint-Petersburg dat 'leest als een melancholiek portret van een bewogen stad' [leesfragment]. 'Brokken is de ideale gids voor zo'n biografische excursie, omdat hij over grote kennis van de 19de- en 20ste-eeuwse Russische cultuurgeschiedenis beschikt.' Floor Rusman dan, zij bespreekt Thank You For Being Late van Thomas Friedman. 'Nieuw zijn de meeste inzichten niet, maar Friedman is een goede curator en vertolker van ideeën van anderen,' lezen we.
De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op Nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.
Dirk-Jan Arensman bespreekt deze week Swing Time, de nieuwe roman van Zadie Smith [recensie]. 'Het proza van Smith is soepel en beeldend als altijd, haar dialogen levendig en scherp. En ze excelleert ook nu weer in het schrijven van aanstekelijke lyische passages over popcultuur, van de etherische elegantie van Fred Astaire tot, jawel, de pracht van de stem van Whitney Houston,' aldus Arensman. Arie Storm wijdt daarnaast een recensie aan Hans Bogaerts Echo [leesfragment]. 'Bogaert is op zijn best als hij gewoon om zich heen kijkt en de wereld oppoetst en glans geeft; op die momenten glimt dit debuut,' stelt Storm.
Thomas Verbogt schrijft verder over Zonder roken bij mij geen poëzie van Remco Campert. 'Door hoe Campert omgaat met de vraag wat poëzie is, wordt poëzie steeds aanweziger. Dat maakt zijn bescheiden stukken belangrijk, dit boek ook: hij voegt de poëzie aan ons leven toe,' meent Verbogt. Arthur van den Boogaard las Boudewijn Smids De laatste zaterdag, waarin Smid volgens hem een 'herkenbaar beeld van het amateurvoetbal' schetst. Hans Knegtmans vindt Michael Connelly's Over de grens vier sterren waard. En Dieuwertje Mertens levert een stukje over Joke van Leeuwens Het moet nog ergens liggen, waarin er in slaagt 'beladen onderwerpen aan te halen, zonder zwaar op de hand te worden'.
De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke donderdag in PS. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.
Gerlof Leistra kent Astrid Holleeders Judas vijf sterren toe. Leistra spreekt zich onder andere positief uit over de stijl waarin de zus van crimineel Willem Holleeder haar jeugd en de manieren waarop haar broer haar het leven zuur maakt, bespreekt. 'Haar toon is afwisselend rauw en teder, het boek overtuigt door de "volkse" taal: de pen als wapen.'
En Irene Start recenseert de nieuwe roman van Herman Koch, De greppel. 'Het voelt een beetje als de herhaling van een succesformule,' schrijft ze, 'witte man uit de elite raakt uit balans, de sleutel ligt in het verleden.'
Elsevier verschijnt elke donderdag en is voor abonnees toegankelijk via weekblad.elsevier.nl. Elsevier is te koop bij het Nieuwscentrum.
Vorige week verscheen een dubbeldik nummer over Amerika en de verkiezingen. Onze samenvatting van de boekbesprekingen in dit nummer leest u hier.
De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.
In HP/De Tijd Thomas van den Bergh over Herman Kochs De greppel. Volgens Van den Bergh 'een onderhoudende roman. Maar voor een boek dat het moet hebben van de spanningsboog en de plot, is het vertelmechaniek opvallend onnauwkeurig afgesteld'. Tom Kellerhuis sprak daarnaast met Wim Daniëls over De taal van toen. 'Ik vind de komma enorm belangrijk. Komma's maken je halve stijl, zei Louis Couperus ooit,' aldus Daniëls in het interview. Daarnaast deze maand in 'Vers van de pers':
- Dimitri Verhulst, Het leven gezien van beneden ('bizarre geschiedenis')
- Arnon Grunberg, Aan nederlagen geen gebrek ('humoristisch, scherp, vilein, soms verbluffend rijp, dan weer puberaal in zijn recalcitrantie') [recensie]
- Helen Fielding, Bridget Jones' baby ('vermakelijk')
HP/De Tijd is te koop bij het Nieuwscentrum.
Jeroen Vullings bespreekt De greppel van Herman Koch. 'De greppel levert al met al genoeg leesplezier op,' vindt hij. Maar de roman is volgens hem ook 'een stroef lezende bedoening'. En Carel Peeters schrijft in zijn 'Literaire kroniek' over Anthony Gottlieb De droom der Verlichting. 'Gottlieb heeft werk gedaan dat al door vele anderen is gedaan,' merkt hij onder meer op.
Vrij Nederland verschijnt elke woensdag, een selectie van de recensies is op vn.nl/boeken raadpleegbaar. Vrij Nederland is te koop bij het Nieuwscentrum).
