Recensie: Vlot en energiek: een decennia overspannende, internationale romance in Joost de Vries' Hogere machten

De nieuwe roman van Joost de Vries is heel vlot geschreven, met een enorme energie. Hogere machten gaat in vogelvlucht, aan de hand van een telkens weer opbloeiende affaire, de wereld over, dóór de twintigste eeuw. De twee helden, Welmoed en Louise, heb ik na weken nog op het netvlies.

• Kom naar het publieke interview op dinsdag 13 februari
• Lees ook een fragment uit Hogere machten
• En uit
  • zijn inleiding bij Evelyn Waughs Terugkeer naar Brideshead
  • de essaybundel De gelukkigste man van Nederland
  • Rustig aan, tijger
  • Echte pretentie
  • de inleiding op de bloemlezing De wereld in jezelf, met Nina Polak
  • Oude meesters
  • Vechtmemoires
  • De republiek

(Toevallig had Daan Stoffelsen, de webredacteur het andere vooruitexemplaar van Athenaeum Haarlem meegekregen. Op de app ontspon zich een gesprek.)

Annetje: Ik vond het wel grappig, maar echt geraakt werd ik niet. Dat vlotte zit tegen het slordige aan, die vogelvlucht benadert het onverschillige.
Daan: Dat losse beviel me wel, maar inderdaad, het is veel plot en snelle karaktertekening. En heerlijke wijsneuzerij. De Beavoir citeren vóór Louise De tweede sekse überhaupt heeft kunnen lezen. Dat gezelschapsspel, Questions, waar je alleen met tegenvragen mag antwoorden (en de variant: Answers). En ik vind het mooi dat De Vries over twee geweldige Indische personages opmerkt: ‘Je zou ze grotere rollen gunnen.’
A: Ja, die personages blijven hangen!
D: Tegelijk moet ik je gelijk geven dat het af en toe wat oppervlakkig is. Ik had de vervelende neiging om terug te denken aan de grote affaire-roman van de afgelopen jaren, Gustaaf Peeks Godin, held: De Vries houdt zijn — toch wel cruciale — seksscènes wel erg beknopt. En ik denk: had een wat fundamentelere kritiek op kolonialisme en postkolonialistisch machtsvertoon niet gekund? Dat had best meer mogen schuren.
A: Maar je was wel enthousiast toch?
D: Het plezier overheerst. De Vries zet prachtige figuren neer. Die ongenaakbare James William Welmoed! ‘Hij belichaamde voor hen het politieke spinnenweb, of de diepere wereld, net hoe je het wilt noemen,’ schrijft De Vries. ‘Er hing een zweem van obscurantisme om hem heen, zijn aanwezigheid in een vergadering veronderstelde hogere machten: redenen en verbintenissen die niet met het blote oog zichtbaar waren en nooit uitgesproken werden. Ze waren er jaloers op.’ Een zweem, een schets.
En die moedige Louise. De onvermoeibare humor. Samen met de snelheid van de grote gebeurtenissen, Bandoeng, Londen, Parijs, Den Haag, dreef me dat door het boek. De romantiek is weliswaar niet uitgespeld, maar wel mooi verwoord. ‘Dit is niet de laatste keer dat we seks hebben, had ze gezegd de eerste keer dat ze seks hadden,’ schrijft De Vries, en dat is het soort ongewone beloftes dat de affaire eigen maakt. Het is ook knap gedaan hoe elementen terugkeren, zoals die twee bloederige scènes: de eerste keer redt Louise een leven, en valt Welmoed bijna flauw, de tweede keer begeleidt Welmoed een bevalling. Sowieso is De Vries heel goed in het laten omkomen van zijn personages.
A: Bloederig, maar beklijvend.
D: Een aanrader.

Annetje Rubens is winkelmanager bij Athenaeum Boekhandel Haarlem. Daan Stoffelsen is webshopmanager voor Athenaeum.nl.