Recensie: Mijn hartenlap: Lore Segals Huizen van anderen, haar Kindertransport-memoires

De meest onderschatte auteur van het afgelopen jaar heet Lore Segal. Ze schreef Haar eerste Amerikaan, zo'n fantastisch ironisch boek met humor en afstand geschreven boek. Ilka Weissnix, een Weense vrouw, komt in Amerika terecht, krijgt een relatie met zwarte man, een alcoholist. En nu verscheen Huizen van anderen (vertaald door Anna Helmers-Dieleman), dit is mijn hartenlap.

• Lees ook een langer fragment uit Huizen van anderen

Dat gaat over het Kindertransport, haar eigen Kindertransport als tienjarige, dat plaatsvond vlak vóór de oorlog uitbrak. Het meisje, Lore Groszmann, krijgt van alles voor elkaar, ze zorgt er later ook voor dat haar ouders overkomen, maar komt toch in allerlei pleeggezinnen terecht — die huizen van anderen. Wat zo knap is aan haar, is dat ze ook als tienjarige die distantie had, met een bepaalde humor om zich heenkijkt, terwijl ze er middenin zit, hoe ze ziet hoe ze dingen voor elkaar krijgt. Hoe ze weerwoord geeft.

‘Op een ochtend bij het ontbijt zei juffrouw Douglas tegen Milly dat ze de pap op het dressoir mocht zetten.
“We pakken het zelf wel. Lore, misschien wil jij zo lief zijn om ons te serveren?”
Mevrouw Dillon gebaarde dat ik de schaal langs juffrouw Douglas” linkerkant moest bijhouden, en zodra de deur achter Milly dichtviel zei juffrouw Douglas: “Wonderlijk, is het niet, dat ze altijd op vrijdag last van hun rug krijgen? Gisteren was het haar vrije middag en toen heb ik heb geen woord over rugpijn gehoord, jij wel? Als ze gisteren had uitgerust en niet de hele middag door de stad had gebanjerd, denk ik dat ze vandaag wel in staat zou zijn geweest om haar werk te doen.”
“Maar ze heeft maar één middag per week vrij,” zei ik, “en ze heeft zeven dagen werk.”
“Dat doet niet ter zake,” zei juffrouw Douglas. “De plicht gaat voor het plezier.”
“Hoe bedoel je?” vroeg mevrouw Dillon tegelijkertijd. “Ze is om de week ook nog op zondagmiddag vrij.”
“Maar dat zijn alleen middagen,” zei ik. “En dan laten we de afwas van het avondeten voor haar staan. Misschien is Milly uitgeput...”
“Misschien moet je maar eens naar school toe,” zei juffrouw Douglas.’

Die heerlijke afstand en dat observatievermogen zat al in Haar eerste Amerikaan, maar hier dus ook in. Ze is in haar schrijven, vind ik, verwant aan Vivian Gornick, en ze is in 1928 geboren en ze leeft nog steeds!

Anneke Reijnders is tijdschriftverkoper bij Athenaeum Nieuwscentrum en boekverkoper Duitse literatuur bij Athenaeum Boekhandel Spui.