Recensie: Jan Brokken over kunstenaarskolonie Volendam. Lees De ontdekking van Holland

Voor veel liefhebbers van kunst zijn kunstenaarskolonies of schildersdorpen mythische plekken waar kunststromingen het levenslicht zagen en kunstenaars liefde vonden en met elkaar gebrouilleerd raakten. Er zijn veel mensen die om deze reden de stappen van schilders zoals Gauguin en Leo Gestel navolgen in Pont-Aven en Bergen. Dat Volendam eenzelfde, en misschien nog wel interessantere geschiedenis, deelt met deze schildersdorpen was mij tot het lezen van De ontdekking van Holland onbekend. Het hoeft niet te verbazen dat dit boek komt van de hand van meesterverteller Jan Brokken. Net als schrijvers zoals Ryszard Kapuscinski en Svetlana Alexijevitsj is Brokken een auteur aan wie de geschiedenis zich lijkt te openbaren. 

• Lees een fragment uit De ontdekking van Holland

Zijn neus voor het goede verhaal begint dit keer bij een gedicht van Hans Tentije over Thaulow, een Noorse schilder die overleed in Volendam in 1906. Meanderend door de negentiende en begin-twintigste eeuw neemt Brokken de lezer langs de werken en levens van enkele van de vele schilders (ruim 1400) die Volendam voor korte of langere tijd gebruikten als inspiratiebron voor hun werk. De spil in deze geschiedenis was hotel Spaander, waar de gelijknamige familie alles in het werk stelde om schilders naar het vissersdorp te krijgen. 

Aan de hand van vele schilderijen en foto's schildert Brokken een levendig portret van de ontmoeting tussen een traditioneel, geïsoleerd vissersdorp en kosmopolitisch vrijbuiters die van heinde en verre naar Volendam trokken vanwege de bruuske Hollandse luchten, de soms stormachtige Zuiderzee, maar toch vooral vanwege de mensen. Veel van de wereldse schilders beschouwden Volendam namelijk als een plek van traditie en folklore, waar mensen nog in klederdracht liepen oude gebruiken in ere werden gehouden.

Wederom ben ik zeer onder de indruk van Brokkens verhalende krachten waarmee hij geschiedenis en illustere anekdotes aaneenrijgt tot een veelkleurig portret van een vrijwel onbekende geschiedenis. Zoals Brokken zelf stelt: 'Je weet altijd te weinig over je eigen land.'

Wietse de Jonge is boekverkoper Geschiedenis, politiek en economie bij Athenaeum Boekhandel Spui. Hij beheert ook de categoriepagina Geschiedenis en schrijft de geschiedenisnieuwsbrief.