Recensie: Art Spiegelmans Maus blijft indrukwekkend, als boek over de holocaust en als klassieke graphic novel

Wat maakt een klassieker? Dat het boek na een tijdje nog overeind staat, boeken over hetzelfde thema overstijgt. Het is ook iets persoonlijks: de eerste keer dat je een boek leest over de Holocaust is extra indrukwekkend. Maar Art Spiegelmans graphic novel Maus blijft.

• Lees ook Martin Smit over Maus en Metamaus

Dat boek gaat verder dan de gangbare boeken over de Tweede Wereldoorlog en de Shoah: niet alleen de vervolging, de verschrikking van de kampen, de willekeur, maar ook de nasleep en het ouder worden met die trauma’s, hoe die je verdere leven beheersen en hoe je die doorgeeft aan je kinderen. Dat alles zit in Maus, terwijl het in de basis niet veel meer dan een verslag is. Het is het verhaal van Spiegelmans vader, beginnend met diens jongvolwassenheid en het opstarten van zijn eigen leven. Je ziet langzaam hoe geraffineerd de jodenvervolging ontstaat, in kleine stapjes, in steeds grotere beperkingen van hun vrijheid - en dan die treinreis.

Hij heeft wel wat versimpeld, en dat is natuurlijk gewaagd: hij deelt de mensheid in diersoorten in. Hij scheert daarmee in principe hele volkeren over één kam. Alle Duitsers zijn katten, alle Polen zijn varkens, alsof ze allemaal evenveel schuld hadden. In het verhaal is er natuurlijk wel meer nuance, daarin zie je de goede en de slechte muizen, de goede en de slechte varkens.

Zou de vorm ook verschil maken? De beschrijvingen die je normaal in een roman vindt, zie je nu geïllustreerd, en in het staccato van de vertelling zit iets emotieloos - maar dan is er het beeld, dat veel meer overbrengt. En dat voor een overzichtelijke tekenstijl, met weinig variaties in perspectief, veel tekeningen zijn in halftotaal. Maar ik denk dat ongeveer elke striptekenaar ná Spiegelman schatplichtig is aan hem, dat hij zo’n standaard heeft gezet voor de graphic novel. Craig Thompson en Aimée de Jongh hebben hem absoluut gelezen en zijn door hem geïnspireerd geraakt. Spiegelman is de strip ontstegen, hij heeft een roman gemaakt in al zijn gelaagdheid, maar dan in een beeldende vorm.

Jesse Keff werkt bij Athenaeum Boekhandel bij de klantenservice en de administratie.