Best besproken week 7: twee geweldige romans en steengoede non-fictie over feminisme, narcisme en de geschiedenis van homoseksualiteit

Osamu Dazai - Als mens mislukt 

‘Een leven vol schaamte heb ik geleid. Het dagelijks bestaan van mensen, daar krijg ik geen vat op.’ Het zijn de eerste zinnen uit het dagboek van Yozo Oba, een jongeman die leeft in een steeds woeliger Japan. Zijn ouders zijn altijd afwezig en hij heeft moeite contact met leeftijdsgenoten te maken. De wereld om hem heen kan hij niet begrijpen. In zijn kinderjaren besluit Yozo de clown uit te hangen; alleen zo hoeft hij nooit gesprekken aan te gaan en zijn emoties onder ogen te zien. Tijdens zijn studententijd zoekt hij zijn heil in drugs, drank en seks. Zijn pogingen relaties op te bouwen met vrouwen lopen elke keer op niets uit.

• Auke Hulst in NRC (⚫⚫⚫⚫): 'Deze eerste Nederlandse vertaling las ik met genoegen. Met meer oog voor Dazais verrassend lichte toets, zijn superieure stijl, en de vernuftige wijze waarop op de voor- en naberichten de betrouwbaarheid van de verteller ondermijnen.'
• 'Dazais aantrekkingskracht zit óók in de wijze waarop hij ingaat tegen clichés en verwachtingen. Hij weigerde het door zijn vooraanstaande familie uitgestippelde pad te volgen, aldus Van Haute. Dazai beschreef treffend de winst en de prijs van het verbreken van familiebanden, en het verantwoordelijkheid nemen voor het eigen, atypische bestaan. Als er een reden is waarom Als mens mislukt nog gelezen wordt, is het die universele worsteling (...).'

Ingeborg Bachmann - Doodsoorzaken

Doodsoorzaken van Ingeborg Bachmann bestaat uit drie romans, die hier voor het eerst in één band zijn verzameld, en is een van de hoogtepunten van de naoorlogse Europese literatuur. Malina en de twee onvoltooide romans Het geval Franza en Requiem voor Fanny Goldmann vormen een hechte cyclus waarin op meesterlijke wijze de confrontatie wordt aangegaan met de ziektes die alle menselijke relaties teisteren.

• Persis Bekkering in NRC (⚫⚫⚫⚫): 'Het experimentele meesterwerk Malina is nu opnieuw uitgegeven bij uitgeverij Koppernik, samen met drie andere – onvoltooide – prozawerken in de bundel Doodsoorzaken. De teksten zijn vertaald door de onlangs overleden Paul Beers, onvermoeid pleitbezorger van Bachmann.'
• 'Dit is een ongrijpbaar boek, soms werkelijk onbegrijpelijk, maar dat doet niet af aan de kracht ervan. Er staat iets ongelooflijk belangrijks op het spel in Malina.'
• 'Hoewel het werk onvoltooid is gebleven past Het geval Franza in deze vorm al als een klok in elkaar, en het verhaal, waarvan het merendeel in de bloedhete woestijn gesitueerd is, is aangrijpend. (...) Onvoltooid of niet, Bachmann heeft met haar werk een machtige gedenksteen voor vernietigde vrouwen opgericht. Want wie vernietigd wordt, laat altijd iets achter.'

bell hooks - Feminisme is voor iedereen

Wat is feminisme? In dit beknopte, toegankelijke boek verkent bell hooks het feminisme en de belofte om een einde te maken aan seksisme, seksistische uitbuiting en onderdrukking. Met haar karakteristieke helderheid en directheid laat hooks zien hoe feminisme ieders leven kan beïnvloeden en veranderen: feminisme is voor iedereen. Vertaald door Anne Marie Koper en Meritha Paul-van Voorden.

• Jonasz Dekkers in NRC (⚫⚫⚫⚫): 'De stijl van hooks is haarscherp. Met korte, gestructureerde zinnen zet ze in iets meer dan honderd pagina’s uiteen wat feminisme betekent en waarom het voor iedereen bedoeld is – ook voor mannen. Ze beschouwt het feminisme vooral als een positief discours voor liefde en tegen onderdrukking; een beweging die zowel antiracistisch als antikapitalistisch is. Feminisme kan in haar optiek dan ook nooit conservatief zijn, want conservatief betekent ‘hechting aan de status quo’ – en die is bij uitstek patriarchaal.'

Isolde Charim - Narcisme. Over vrijwillige onderwerping

Hoe komt het dat we onszelf ondergeschikt maken aan de omstandigheden? Of om het met Spinoza te zeggen: hoe komt het dat ‘mensen vechten voor hun knechting als vechten ze voor hun redding’? Die vraag moet telkens opnieuw worden gesteld, en des te meer in tijden van crisis en onzekerheid. Het antwoord moet zijn: het is narcisme, als maatschappelijke eis aan ieder individu. Je moet meer worden dan je bent, je moet samenvallen met je ideaal. Maar wat betekent het voor de samenleving als dat antimaatschappelijke principe de heersende ideologie wordt? 

• Bas Heijne in NRC (⚫⚫⚫⚫):'Narcisme van de Oostenrijkse filosoof en journalist Isolde Charim komt als geroepen: eindelijk een essay dat de hete hangijzers van onze tijd van een coherente filosofische ondergrond voorziet.'
• 'In Narcisme wil Charim laten zien dat de neoliberaal diep in onszelf huist. Veel onbehagen dat door onze samenleving jaagt, wordt volgens haar voorgebracht door een ideaal waaraan we onszelf volledig en met overtuiging hebben overgeleverd. Daarmee begeeft ze zich à la Freud (die een niet geringe rol speelt in haar betoog) op het terrein van de cultuurkritiek. Narcisme is een mengeling van sociologie, filosofie en psychologie. Het is bepaald geen gemakkelijke kost, maar het levert wel iets op.'
• 'Narcisme is, anders dan de titel misschien doet vermoeden, geen moralistisch pamflet tegen doorgeschoten individualisme. Het is een nauwgezette cultuurkritische analyse van een ideaal dat ons allemaal in zijn greep heeft. Het biedt een broodnodige verdieping van het maatschappelijke debat. (...) wie voor het langzame verteren niet terugschrikt, wacht dieper inzicht.'
  

Mary Kemperink - Anders dan de anderen. Homoseksualiteit op het snijvlak van literatuur en wetenschap

Anders dan de anderen laat zien hoe er in West-Europa vanaf de negentiende eeuw een beeld ontstond van homoseksualiteit als een bijzondere identiteit: homoseksuele mannen en vrouwen waren ‘anders’ dan ‘gewone’ mensen. Met dit beeld waren allerlei stereotypen en vooroordelen gemoeid. Veel daarvan werken door tot op de dag van vandaag.

• Xandra Schutte in De Groene Amsterdammer: 'Mary Kemperink schreef met Anders dan de anderen een buitengewoon rijk boek; een standaardwerk omdat het in grote volledigheid zowel de literatuur als de seksuologische theorieën over homoseksualiteit in de periode van 1830 tot 1930 behandelt. Daarbij laat ze ook de beïnvloeding en de botsingen zien die er tussen medici en schrijvers in Frankrijk, Duitsland, Engeland en Nederland plaatsvinden.'
• 'De studie getuigt van een grote belezenheid in de bellettrie uit de verschillende landen en door die brede kennis kan ze overtuigend aantonen dat schrijvers elkaar beïnvloedden over de landsgrenzen heen en dat er rond 1900 een internationale canon van homoliteratuur was ontstaan.'

• Lees een fragment uit Als mens mislukt
• Lees een fragment uit Doodsoorzaken
• Lees een fragment uit Anders dan de anderen