I.M. Marga Minco (1920 - 2023)

‘Onze geweldige, lieve, geestige, bijzondere, onverwoestbare moeder is overleden,’ schrijven de dochters van Minco in de rouwadvertentie in NRC, waarin ook haar echtgenoot, de dichter Bert Voeten (1918-1992) genoemd wordt, én haar ouders, haar broer en schoonzus, en haar zus en zwager, die allemaal vermoord werden tijdens de oorlog. Zo raken het persoonlijke en intieme het grote gruwelijke van de geschiedenis - net als in haar werk.

Maar niet alleen de inhoud maakte haar werk zo sterk. Boekverkoper Lotte Bosch, die ook onderstaand In Memoriam optekende:

‘Haar boeken zijn prachtig! Ik hou van de stijl. Lang leve het dunne boek.’

• Lees bij ons ook over de P.C. Hooftprijs voor Marga Minco.
• Lees ook het In Memoriam in NRC. 
• En in de Volkskrant.

Sara Menco 

Marga Minco werd als Sara Menco geboren in 1920 in Ginneken en Bavel. Ze groeide op in een joods-orthodox gezin in Breda. Haar vader was vooraanstaand lid van de joodse gemeente. Gedurende haar schooltijd begon Minco met het schrijven van verhalen. In 1938 werd zij aangenomen bij de Bredasche Courant en leerde zij dichter en vertaler Bert Voeten kennen, met wie zij na de oorlog zou trouwen. 

Gedurende de eerste jaren van de bezetting verbleef Minco op verschillende plekken. In 1942 trok zij in bij haar ouders in Amsterdam. Niet veel later werden beide ouders, haar broer en zus opgepakt en gedeporteerd. Minco dook onder bij Voeten en overleefde, naast een broer van haar vader, als enige van de familie de oorlog. 

Het bittere kruid 

In 1949 namen Marga Minco en Bert Voeten hun intrek in het Witsenhuis in Amsterdam, waar hun twee dochters werden geboren en deels opgroeiden. Uitkijkend over het Oosterpark schreef Minco haar debuut Het bittere kruid. Minco's uitgever Bert Bakker vreesde dat zo'n dun boekje over het hoofd gezien zou worden en liet daarom illustraties maken voor de eerste editie. De 'kleine kroniek’ werd echter groots onthaald en van meet af aan gewaardeerd vanwege de sobere, scherpe stijl. Bovendien geldt Het bittere kruid als het eerste oorlogsverslag vanuit een joods perspectief in de Nederlandse literatuur. Generaties scholieren lazen het niet-omvangrijke maar indrukwekkende boek voor de lijst. Inmiddels zijn er 63 drukken verschenen. 

Klein, maar ongemeen krachtig  

De oorlog bleef zichtbaar en voelbaar in Minco's latere werk. Ze legde zich toe op korte verhalen, waarin ze haar observatievermogen en gevoel voor absurditeit kon uiten. Van haar hand verscheen ook De andere kant (1959), Het huis hiernaast (1965), Een leeg huis (1967), De val (1983), De glazen brug (1986, Boekenweekgeschenk), Nagelaten dagen (1996) en Storing (2004) en een aantal jeugdboeken. Haar werk werd in 19 talen vertaald. 

Minco’s ‘klein, maar ongemeen krachtig’ oeuvre werd in 2005 bekroond met de Constantijn Huygensprijs. Pas in 2019 ontving zij de P.C. Hooftprijs, de andere grote Nederlandse oeuvreprijs. Rondom de toekenning bleek ook nog eens dat de bestuursvoorzitter van de stichting P.C. Hooftprijs een nazaat was van de familie die zich de bezittingen van Minco’s ouders na de oorlog toegeëigende. Een variant op zijn naam wordt zelfs genoemd in Het adres, waarin Minco de confrontatie beschrijft met de mevrouw ‘Dorling’ en de ontvreemde spullen. Het wrange toeval past dan wel weer in het leven en oeuvre van Marga Minco. 

Foto © Ewoud de Kat: Marga Minco signeert in 1983 De val bij Athenaeum Boekhandel.