Recensie: Edward van de Vendel en Anoush Elman schrijven in Misjka overtuigend over (dieren)liefde en de vlucht

#36 én de Boon 2023: Misjka, het kinderboek van Edward van de Vendel, Anoush Elman en Annet Schaap, kwam al hoog binnen in de Grote Vriendelijke Honderd, maar is nu ook bekroond met de grote Vlaamse prijs voor kinder- en jeugdliteratuur. En terecht. Dit overtuigende boek over een konijntje dat woont bij een gezin dat uit Afghanistan komt, gaat over de tocht naar Nederland, de omzwervingen langs AZC’s, het eigen huis en over de liefde binnen dit gezin van vluchtelingen. En dankzij dat konijn komen al die verhalen naar boven.

N.B. Op Athenaeum.nl willen we met boekentips, recensies en fragmenten de hele Grote Vriendelijke Honderd - waarin Van de Vendel met drie boeken staat - recht doen. Alle items staan hier. Lees ook Daan Stoffelsen over Van de Vendels De pinguïnsint en andere dierenklazen (met Saskia Halfmouw), Rekenen voor je leven (met Ionica Smeets en Floor de Goede, lees ook een fragment), Vosje (met Marije Tolman), Wat je moet doen als je over een nijlpaard struikelt (met Martijn van der Linden) en Het bamboemeisje (met Mattias De Leeuw). Max Hell besprak zijn Oliver.

Van de Vendel schreef eerder met Elman in de slashreeks Elmans waargebeurde verhaal op in De gelukvinder, en ook dit boek heeft wortels in de werkelijkheid - beluister de Grote Vriendelijke Podcast daarover. Dat perspectief, van iemand die zelf gevlucht is, geeft Misjka een groot realisme, daardoor komen die verhalen heel dichtbij, ze zijn rauw. En heel mooi beschreven. Maar het begint dus met een nieuw huis, en een konijn. Het is Roya’s idee.

‘Soms ben ik een beetje langzaam, denk ik, want nu pas drong het echt tot me door: we mochten blijven. We hoefden niet terug naar ons land.
We hadden eindelijk een keuken die alleen voor ons was, we hadden eigen slaapkamers, een eigen douche, een eigen wc, en zelfs een tuin.
Maar ontbrak er niet iets?
Ik zette mijn vork rechtop, klemde mijn vuist eromheen, wachtte tot het even stil werd en zei toen: “Bij een huis hoort een huisdier. Dat vind ik.”’

Het wordt een konijn. Het mooie is dat iedereen van het dier houdt, en iedereen gaat ertegen praten. Ook over de reis, ook over Afghanistan, en belevenissen worden herverteld en herbeleefd. Roya herinnert zich niet alles, maar door de verhalen van de anderen krijgt ze toch een beeld. Op een gegeven moment ontsnapt het konijn - om te ervaren hoe het is om vluchteling te zijn? - en komt het hele gezin, de hele buurt in beweging. Want dat konijn is een centrale figuur voor het gezin, iemand om bij tot rust te komen, ze raken echt in paniek. En als ze denken hem gevonden te hebben, stuiten ze op wantrouwen.

‘“Wat?” zei de vrouw. Een stukje van haar gezicht verscheen in de deuropening, ze gluurde om het hoekje. Ze had vouwen in haar wangen en een kapsel met nog maar een klein beetje bruin erin. Haar ogen schoten van Hamayun naar Bashir en van mij naar Navid. Ik zag dat ze schrok.
“Wat?” zei ze nog een keer, veel voorzichtiger nu. Ze droeg een grijze rok en een grijze trui, met daaroverheen een bruin vestje. Om haar nek hing een ketting met hele dikke, zwarte kralen.
“Dag mevrouw,” zei Hamayun opnieuw. “Heeft u misschien ons konijntje gezien?”
De dame deed een stapje achteruit en zei voor de derde keer: “Wat?”
“Wij zijn ons konijntje kwijt,” legde Hamayun uit.
“Hij is klein en wit!” riep ik, want het duurde allemaal veel te lang.
“Een konijn?” vroeg de mevrouw.
“Misjka!” riep Navid, die achter mij stond. “Hij heet Misjka!”
De kralendame kneep haar ogen even dicht en zei toen: “Ik heb geen konijn,” en ze begon de deur dicht te schuiven.
“Mevrouw...” zei Hamayun, maar Bashir was sneller. Hij duwde mij half opzij, klapte zijn hand nog eens tegen haar bel en riep: “uw vriendin zegt van wel!!”’

Geweldig, hoe de gezinsleden elk hun eigen stem en temperament meekrijgen. En dan hebben ze Misjka bijna teruggevonden, krijgen ze hem niet mee! Maar ook dit doorbreken ze. Misjka biedt een prachtig inzicht in deze zo belangrijke verhalen, op een tedere, knappe manier. Het gaat over liefde en angst, thuis en de vlucht, en het is tegelijk volstrekt vertrouwd - wie heeft er nou nooit een huisdier gehad? - en heel inzichtelijk in wat veel lezers bespaard blijft - de vlucht, het racisme. Een mooie winnaar van de Boon!

Joan Windzak is winkelchef van Athenaeum Boekhandel Zuidoost.