Recensie: Woodward over Trump: herkenning en nuance

Ze zullen het heus niet allemaal toegeven, maar voor Amerikaanse uitgevers op zoek naar bestsellers is het presidentschap van Trump een godsgeschenk. Wel heb je dan een aantal ingrediënten nodig. Allereerst een goede auteur met toegang tot het Witte Huis. Dan een paar serieuze journalistieke scoops. En als je er dan ook nog genoeg sappige onthullingen over het amateurisme van Trump ingooit, gemixt met wat amateurpsychologie over zijn karakter, weet je het zeker: een bestseller is op komst. Bob Woodwards Fear (nu door acht vertalers in hoog tempo vertaald als Angst) is die bestseller – maar hij is meer dan een hype.

N.B. We publiceerden voor uit Angst. Lees het fragment op Athenaeum.nl.

De mix zorgde er onder meer voor dat Michael Wolff met zijn boek Fire and Fury [Biografieportaal-recensie] verkooprecord na verkooprecord brak. Iets wat voormalig FBI-directeur James Comey herhaalde met zijn A Higher Loyalty [recensie]. Dat boek verkocht binnen een week 600.000 exemplaren en deze maand maakte televisiezender CBS bekend de rechten voor de verfilming van het boek te hebben gekocht. En nu is er dan good old Bob Woodward, die samen met Carl Bernstein het Watergate-schandaal boven tafel kreeg. Zijn nieuwe boek Fear verkocht binnen een dag 750.000 exemplaren.

Een absolute bestseller dus, maar wel één met een hoog afbreukrisico voor mensen die later met nieuwe kennis het boek herlezen. Want of het nu Fear van Woodward of de boeken van Wolff en Comey zijn, uiteindelijk zijn het allemaal tussenbalansen over het presidentschap van Trump. Tussenbalansen die ook nog eens wedijveren met de dagelijkse stroom onthullingen van Amerikaanse dagbladen. Nog voordat de boeken uit zijn, zijn de belangrijkste inhoudelijke passages al lang en breed gelekt en is de Trumptrein doorgedenderd naar een nieuw station.

Weinig redenen om het hele boek te lezen zou je zeggen, maar toch kan Fear op verschillende manieren iets toevoegen aan alle boeken en artikelen tot nu toe.

Feest van herkenning

Voor de politieke junkie op zoek naar een vernieuwde bevestiging van alles wat Wolff, Corey en The New York Times al maanden schrijven is Fear een feest van herkenning. Het Witte Huis is zo lek als een vergiet en de anekdotes stromen het gebouw uit. Trump is een pestkop die liever Fox News kijkt dan een briefing leest. De president is wraakzuchtig en ijdel en heeft niet meer dan de zin ‘They’re screwing us and we’ve got to do something’ als motivatie nodig om uit de vrijhandelsovereenkomst NAFTA te willen stappen.

Woodward beschrijft net als Wolff heerlijk het spel rond Trump, met als belangrijkste journalistieke toevoeging dat adviseurs documenten weggrissen van het presidentiële bureau zodat Trump het maar niet te zien krijgt. Ook beschrijft hij de interne strijd tussen alle fracties en hoe Bannon als poppenspeler maar ten dele slaagt iedereen in zijn kamp te krijgen. Daarmee bevestigt Woodward eerder door Wolff en Comey geschetste beelden. En omdat Woodward dé grote Amerikaanse journalist is voor velen legitimeert hij ook indirect het waarheidsgehalte van de eerdere boeken over Trump.

Bannen, Cohn, maar niet Comey

Woodward maakt gebruik van deep background, een chique term voor bronnen die dicht bij het vuur zitten. Zij worden niet met naam en toenaam genoemd, maar het is duidelijk dat het boek zwaar leunt op interviews met Steve Bannon en economisch topadviseur Gary Cohn. Bijeenkomsten met hen erbij worden uitgebreid beschreven en Gary Cohn praat steeds in heerlijke literaire volzinnen, en komt er ook op de een of andere manier altijd uit als de redelijke stem tussen al het gekrakeel.

Het is lekker spoorzoeken en gissen naar wie Woodward gesproken heeft, maar het maakt ook benieuwd naar de mensen die níet aan het woord komen. Woodward moet uit het boek van Comey citeren om hem toe te voegen aan het boek en voelt zelfs de noodzaak om in een zeldzaam moment van opinie, Comey een trap na te geven voor zijn keuzes als FBI-directeur.

Gesloten bastion

Daarnaast weet Woodward, net als Wolff, niet door te dringen tot de échte inner circle van Trump. First Lady Melania Trump wordt amper genoemd en Ivanka Trump en Jared Kushner worden alleen indirect behandeld. Daarmee blijven het platte personages. Van Ivanka blijft vooral hangen dat ze geregeld autoriteit opeist door te wijzen op haar titel als ‘first daughter’.

De Trumps zijn een gesloten bastion, waarbij Trump de familie volgens Michael Wolff leidt als de maffia. Woodward bevestigt dat beeld. Niet met zoveel woorden, maar omdat het hem simpelweg niet gelukt is om familieleden te verleiden de vuile was buiten te hangen over Trump. De familie zwijgt.

Nuance

Daarmee krijg je logischerwijs een onvolledig beeld, en zijn de momenten waarop Woodward een positief beeld van Trump weet te schetsen zeldzaam. Op de momenten dat het wel lukt, leeft het boek op omdat het iets leert over de kwaliteiten van Trump.

Bij de beslissing om troepen wel of niet weg te halen uit Afghanistan slaat Trump een weg in die voorgaande presidenten niet gingen. Hij nodigt drie soldaten en een militair vlieger uit die in Afghanistan hebben gevochten en stelt hen een vraag:  ‘I want to find out why we’ve been there 17 years, how it’s going and what we should do in terms of additional ideas. We have plenty of ideas from a lot of people but I want to hear it from people on the ground.’

Dat kun je een goede of een slechte zet vinden, maar Woodward beschrijft hoe Trump luistert, empathisch is en hoe hij later probeert op te komen voor deze mensen en hun ervaringen. Na een mislukte operatie in Yemen waar één Amerikaan om het leven kwam, ontmoet Trump de nabestaanden en is hij na afloop ‘clearly rattled’. ‘That was a hard one,’ zegt Trump tegen zijn staf. Zijn medewerkers merken de dagen erna hoe zwaar Trump het ermee heeft.

Het geeft het boek journalistieke integriteit, omdat Woodward het aandurft het dominante beeld van Trump bij vlagen te nuanceren. Dat dominante beeld is het beeld van de president die geen idee heeft hoe hij een land moet besturen, zijn medewerkers hopeloos laat verdrinken en wereldpolitiek bedrijft op basis van impulsen.

Toch onaf

We lezen daar al maanden over, weten het allemaal, maar het blijft ook na het lezen van Fear schokkend. Vooral ook omdat het Witte Huis het boek weliswaar een groot verzinsel heeft genoemd, maar de bronnen in grote mate achter het boek blijven staan. De reactie van het Witte Huis voelt plichtmatig en alles wijst erop dat Woodward zijn journalistieke huiswerk heeft gedaan.

Toch voelt het boek onaf. Aan de ene kant omdat het verhaal schreeuwt om een afloop die er nog niet is, maar belangrijker omdat je het gevoel hebt dat je één kamer in het Witte Huis niet mag betreden. De kamer van de familie Trump. Voor een uitgever die na Fear nog iets wil toevoegen aan de tot nu toe geschreven boeken is dát het ontbrekende ingrediënt.

Tim Wagemakers studeerde Wijsbegeerte en Journalistiek en Media aan de Universiteit van Amsterdam en liep stage bij Athenaeum.nl. Hij is redacteur en moderator bij De Balie.