Recensie: Schokkend en liefdevol: Richard Billinghams Ray’s a Laugh heruitgegeven

In 1996 kreeg het boek van een onbekende Britse fotograaf onverwacht succes. Richard Billingham was een jongen uit Birmingham die nog maar net naar de kunstacademie ging. De foto’s in Ray’s a Laugh zijn intieme portretten van zijn working-class familie, met in de hoofdrol zijn alcoholverslaafde vader Ray. De foto’s zelf waren eigenlijk bedoeld als voorstudie voor schilderijen die Richard plande te maken op school. Per ongeluk werden de foto’s en het boek een enorm succes, en liet Billingham een blijvende indruk achter in de fotografische wereld, voor het eerst werd de working-class zo schokkend, maar ook zo liefdevol afgebeeld.

De foto’s trekken je aan, het zijn intieme, gevoelige momentopnames van een moeilijk onderwerp, de armoede van de onderste laag van de Britse maatschappij, waar de fotograaf zelf onderdeel van was. De foto's zijn zo intiem dat je je bijna afvraagt of het wel de bedoeling is dat je ernaar kijkt. Billinghams boek was niet bedoeld om een groot succes te worden. Het boek is daarom ook omstreden, maar vooral geprezen, het was een ongeschoolde fotograaf beter gelukt het sentiment van de Britse working-class vast te leggen. En dat op een manier die de kijker zijn eigen blik doet bevragen.

Bij vlagen doen de foto's denken aan de fotografie van Nan Goldin, die onlangs nog een grote tentoonstelling had in het Stedelijk Museum. Goldin legde met haar lens de mensen om haar heen vast, om ze zo bij zich te houden. Naast een overlap in thema, hebben Billinghams foto’s net zoiets warms en eerlijks in zich als die van Goldin. 

Na 28 jaar heeft de Londense uitgever Mack het boek heruitgegeven, op de manier waarop Billingham het wilde. Een ‘director’s cut’ als het ware. Naast de prachtige nieuwe uitgave, hebben ze er ook nog een kleine reader bij gepubliceerd, samengesteld door Liz Jobey. Hierin staan essays over hoe het boek destijds ontvangen werd, hoe het nog steeds vragen oproept over intentie, afstand en de morele en politieke implicaties van dit omstreden en veelgeprezen werk.

Anna Fleuri Wolters is boekverkoper kunst en fotografie bij Athenaeum Boekhandel Spui.