Recensie: Namen doen ertoe: Bart Funnekotters Nomen est omen is grappig en interessant

Sinds de Napoleontische tijd kennen we in Nederland en België de standaardisering van achternamen. Ondanks dat de familienaam bij de elite al in gebruik was voor het begin van de negentiende eeuw kent de menselijk geschiedenis een nog veel ouder instrument om onze menselijke identiteit te contextualiseren dan wel op te luisteren. In Nomen est Omen, het nieuwe boek van NRC-redacteur Bart Funnekotter, doet hij op interessante en vaak grappige wijze de geschiedenis achter bijnamen uit de doeken. Mijn geschiedenisboek van de maand is een licht boek in donkere dagen.

Veel markanter dan de achternaam (denk aan Prins Pils) zeggen de bijnamen die Funnekotter bespreekt vooral iets over ‘omgangsvormen en verhoudingen tussen mensen in lang vervlogen tijd’. Want, zo laat Funnekotter zien, waren ‘grote’ niet altijd groot en noemde geen van zijn tijdgenoten Willem daadwerkelijk ‘de Zwijger’.

Bijnamen werden toegekend door latere commentatoren, maar ook door tijdgenoten die op een bepaalde wijze tegen hun vorst of vorstin aankeken. Opvallende karaktertrekken (Ibrahim de waanzinnige), fysieke afwijkingen (Godfried de Bultenaar) en gebrekkige prestaties (Lodewijk de Nietsdoener) zijn enkele van de voorbeelden waarmee Funnekotter beeldend laat zien hoe mensen - soms terecht - werden vereeuwigd middels hun bijnaam.

Wietse de Jonge is boekverkoper Geschiedenis bij Athenaeum Boekhandel Spui. Hij verstuurt maandelijks een nieuwsbrief.