Recensie: Vrouwelijke auteurs schrijven minder goede boeken

Het is al vaker wetenschappelijk aangetoond, door turven van woorden, maar nog niet eerder met de computer. Corina Koolen stelt in Dit is geen vrouwenboek door digitaal onderzoek vast hoe vooroordelen vrouwen per definitie op achterstand zetten in de literatuur. Geen populaire boodschap, voor velen ook geen onbekende, maar wel een die literatuurbeleid dient te bepalen.

Koolen is gepromoveerd op de relatie tussen auteursgender en literaire waardering; Reading Beyond Female heette haar proefschrift. Nu breidt ze haar bevindingen uit met het Nationale Lezersonderzoek en eigen digitaal onderzoek naar genre-verschillen.

Mannelijke auteurs schrijven meeste bestsellers

Het Nationale Lezersonderzoek, of The Riddle of Literary Quality, is een studie naar literaire kwaliteit. 401 fictie-bestsellers die in het Nederlandse taalgebied verschenen tussen 2009 en 2012 worden besproken en ingedeeld door 14.000 lezers.

Daaruit wordt duidelijk dat vertaalde romans het best verkopen, en dat de Nederlandstalige literaire romans van de mannelijke schrijvers twee keer beter verkopen dan van de vrouwelijke. Dat laatste feit is op zich al een eye-opener, omdat er steevast beweerd wordt dat vrouwelijke auteurs de bestsellers schrijven. Dat is dus pertinent onwaar. Mannelijke auteurs schrijven de meeste bestsellers. En wel twee keer zoveel.

Genderkloof, geen kwaliteitskloof

Dan waar het onderzoek om begonnen was: de literaire waardering. Die 14.000 lezers bepaalden dat de top 20 uitsluitend uit romans van mannelijke auteurs bestaat en de onderste 10 uitsluitend uit romans van vrouwelijke auteurs. Er is kortom een aantoonbare ‘genderkloof’.

Opvallend daarbij is dat juist vrouwelijke lezers meer waardering tonen voor mannelijke auteurs. En omdat zij 71% van de lezers uit het onderzoek beslaan en omdat mannelijke lezers doorgaans geen vrouwelijke auteurs lezen (maar 20%), krijgen vrouwelijke schrijvers allemaal een minder hoge score dan mannelijke auteurs zodra het geslacht van de auteur bekend is bij de lezer. Zelfs al zijn de verschillen in stijl en onderwerp slechts subtiel aanwezig. Zodra het geslacht van de auteur verzwegen wordt, blijkt namelijk de kwaliteit gelijk. Kortom: vrouwen en mannen schrijven even goede boeken, zolang men niet weet tot welk geslacht de auteur behoort.

Zichtbaarheid van de man

Dat vrouwelijke auteurs een flinke pas achterlopen, komt waarschijnlijk omdat zij minder zichtbaar zijn, denkt Koolen, en zij onderzoekt dat dan ook. Hoewel er evenveel professionele mannelijke als vrouwelijke schrijvers zijn (beiden 50%), stoot 75% van de mannelijke schrijvers door naar de literaire top: zij maken 75% meer kans dan vrouwelijke auteurs op een literaire prijs. De AKO (ECI/Bookspot/Boekenbon) Literatuurprijs gaat al zes jaar niet meer naar een vrouwelijk auteur.

Wereldwijd is op dit moment zelfs een daling in literaire prijzen voor vrouwen gaande, zo blijkt uit diverse turfsessies. En ik hoor het al zeggen: maar Marieke Lucas Rijneveld dan met haar International Booker Prize? Eén zwaluw maakt helaas geen zomer.

Je kunt als schrijver dus maar beter man zijn, dan heb je een streepje voor. Als je als man dan ook nog een mannelijk hoofdpersonage kiest, maak je de meeste kans op literaire waardering en hogere verkoopcijfers.

Vrouwelijke auteurs met chicklit vergelijken

Koolen zoekt uit waar die lage waardering voor ‘vrouwenboeken’ of literaire romans van vrouwelijke auteurs vandaan komt. Het verschil blijkt voor een groot deel aan waardering voor genres te liggen.
Romans worden door uitgevers ingedeeld op NUR-codes: Koolen laat de computer los op de drie genre-groepen literair, spannend en romantisch. De niet opzienbarende conclusie is dat ieder genre anders beoordeeld wordt (hoe moeilijker het boek, hoe literairder), terwijl bij beoordelen zonder kennis van genre en gender er minder duidelijke verschillen zijn dan gedacht; vrouwelijke en mannelijke auteurs worden gelijk gewaardeerd, literaire romans kunnen trekken hebben van chicklit en andersom heeft chicklit of de thriller soms trekken van literatuur. Zo blijkt volgens de computer de stijl van Arnon Grunberg die van de chicklit te naderen en schrijft Charles den Tex literairder dan A.F.Th. van der Heijden.

Waarom is dit laatste onderzoek interessant? Omdat het onze vooringenomenheid tout court laat zien, maar vooral omdat het aantoont dat de minder gewaardeerde romantische literatuur (chicklit) als een graadmeter wordt gebruikt voor literaire romans van vrouwelijke auteurs (terwijl zij ook meer op inhoud worden afgerekend). Boeken van mannelijke auteurs worden niet met chicklit vergeleken, maar besproken in literair-technische termen. Vrouwelijke en mannelijke auteurs worden dus langs een andere meetlat gelegd. Bovendien werken prestige en status ook eerder positief voor mannen dan voor vrouwen, zo toont Koolen aan.

Vrouwelijke auteurs meer waarderen

Wat leert ons dit? Dat mannen vaker een boek van een vrouwelijke auteur ter hand mogen nemen, en dat vrouwen zich vaker mogen afvragen waarom ze mannelijke schrijvers meer waarderen. In Zweden krijgen mannen en vrouwen een gendercursus op hun werk als zij vooroordelen blijken te hebben. Misschien een ideetje voor het literaire veld, dat al behoorlijk bestuurd wordt door vrouwen.

De paplepel houdt de gendergap in stand

Kristien Hemmerechts schreef het al in De man, zijn penis en het mes: de slinger van het erkennen van dit probleem blijft heen en weer slaan: wel een probleem, geen probleem, wel een probleem. Hoe kan het toch dat mensen blijven vasthouden aan de grotere waardering voor mannelijke auteurs terwijl er geen aantoonbaar kwaliteitsverschil is. En dat geen probleem vinden? De canon bestaat al eeuwen uit mannelijke (en witte) schrijvers. Wat de boer niet kent, dat vreet-ie niet. Dat dit beeld iedere dag versterkt wordt bij iedere generatie opnieuw, zodat steeds opnieuw die pendel heen en weer slingert, dat maakt me radeloos. Onze kinderen!

Koolen gaat niet op het onderwijs in, maar neem een literatuurgeschiedenis ter hand van een middelbare school en je schrikt je een hoedje. In het Thieme-boek Laagland blijkt in het hoofdstuk over de literatuur na 1990 van de 21 genoemde schrijvers er maar één vrouw te zijn. Minister Slob, dit kan niet. Wees een wijze kerel, demp die genderkloof.

Fleur Speet is literair recensent.