John le Carré, Valeria Luiselli & André Aciman (de besprekingen in de week van 20 september 2017)
25 september 2017Onze wekelijkse samenvatting van de recensies in kranten en tijdschriften, met deze week aandacht voor Ronelda Kamfer, Paolo Cognetti, Max Pam, Hillary Clinton, en verder: Eva Meijer, William Taubman, Sara Nović (Trouw), Nicole Krauss, Jan Siebelink en Erich Maria Remarque (Het Parool), Pé Hawinkels, Irvin Yalom en Souad Mekhennet (Volkskrant), Bandi, Mohsin Hamid, Wytske Versteeg, Elif Batuman (NRC Handelsblad), John le Carré, Michael Crichton, Paolo Cognetti (Vrij Nederland), Valeria Luiselli en André Aciman (De Groene Amsterdammer).
Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.
Gaat Kees van Kooten met pensioen? Rinske Wels sprak hem voor Trouw naar aanleiding van Karrevrachten pennevruchten, over het verzamelproces (in ordners, mee naar de Ardennen), over Wim de Bie, en: 'Een biografie is nu niet meer nodig, ik heb alles zelf verteld. Ik ga de rest van mijn leven veel liever lezen dan schrijven. Ik heb al alles opgeschreven over mijn eigen leven: de dood van mijn poes, de liefde voor mijn vrouw, het gek zijn op mijn kleinkinderen, een portret van mijn moeder. Maar ik heb nog nooit Vestdijk gelezen. Ik kan toch niet overlijden zonder Vestdijk gelezen te hebben?' En in de bijlage 'Tijd' interviewt Dirk Waterval Eva Meijer (De soldaat is een dolfijn), over sprekende dieren en manieren om ganzen weg te krijgen: 'Ik ben zeker activistisch ja, maar natuurlijk niet tijdens het schrijven van mijn proefschrift. Als filosoof ben je niet bezig je eigen wereldbeeld "te bewijzen", je zoekt gewoon uit hoe de dingen in elkaar steken. Elke stelling moet je beargumenteren.'
Marco Visscher sprak Tobias Leenaert (How to Create a Vegan World: A Pragmatic Approach): 'Er is onder veganisten sprake van veel empathie voor dieren, maar niet altijd evenveel voor mensen. Niet dat veganisten kwaadaardig zijn, maar zij denken te veel vanuit hun eigen positie. Toch is het voor activisten en wereldverbeteraars belangrijk om te kijken door de bril van een ander.' Maar de boekenpagina's beginnen traditioneel met poëzie. Janita Monna las Ronelda S. Kamfers 'rauw en liefdevol requiem voor een overleden moeder', Mammie [leesfragment], en Pieternel Gruppen Sara Novic' Wie het mooist valt ('Novic laat het ongemak van de buitenwereld voelen, een buitenwereld die de oorlog het liefst op afstand hield, die wel aanwezig was maar de moordpartijen niet wist te voorkomen, en ook daarna maar mondjesmaat aandacht voor de gewonde regio had.').
Boek van de week ten slotte is William Taubmans Gorbatsjov-biografie. Elias van der Plicht: 'In zijn vuistdikke, geen moment afstompende Gorbatsjov. Zijn leven en tijdperk schetst hij een haast filmisch beeld van het leven in het gehucht waar de Gorbatsjovs woonden.'
Kort:
- Willem de Bruin over De koningin van Paraguay. Liefde in een vergeten oorlog in 'Vandaar dit boek'.
- Beeldboek van de week is Verzamelaarskast met miniatuurapotheek door Judith Mulder e.a.
- Isabel Banneke over Dirk Kurbjuweits Angst: 'In stijl met recht een literaire thriller gedoopt maar toch is het sterkste punt van het boek tegelijkertijd zijn zwakte. Met zijn beschrijvende verteltrant blijft Kurbjuweit wat afstandelijk.'
- Ronald de Rooy over Paolo Cognetti's De acht bergen [onze recensie]: 'Een prachtig boek over eenzaamheid, familierelaties en vriendschap. Over de ultieme onkenbaarheid en onbereikbaarheid van de eigen ziel en die van de ander. Over de archetypische tegenstelling tussen reizigers en achterblijvers.'
- Sylvia Heimans over Verna B. Carletons 'vergeten klassieker' Terug naar Berlijn. De terugkeer van een vluchteling: 'De roman schittert in de details. Een blik, een zucht, een gezicht dat plotseling tien jaar ouder lijkt. Het Berlijn van de jaren vijftig komt tot leven.'
- Rob Schouten over Anneliek Weverlings In alle steden [leesfragment]: 'Dat maakt het verhaal op zich al bijzonder: een dystopie over iemand die er niet onder lijdt. [...] behalve een bijzonder soort toekomstroman ook een langdurige stijloefening, waarin Weverling al haar creativiteit heeft gestoken. Bennie’s vreemd meanderende zinnen staan in een schril contrast met de naargeestige, pragmatische maatschappij om hem heen.'
- Bas Maliepaard over Pam Smy's Tornhill: 'De vraag wat er met Mary is gebeurd, drijft de spanning hoog op. De duistere ontknoping, die op een lugubere manier de vriendschap viert, choqueert en zou tere zielen zomaar slaap kunnen kosten.'
De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.
In het kader van de in 2018 te verschijnen biografie van Pé Hawinkels spreekt John Schoorl met biograaf Cees Koster en Koos Hawinkels, de oudere broer van Pé. Arjan Peters schrijft over het ter ere van Pé’s veertigste sterfdatum verschenen herdenkingsboek, 40 jaar n. P., van het Collectief Vrienden van Pé. Vier sterren. Aan de memoires van Hillary Clinton, What Happened, wordt aandacht besteed door Michael Persson. Hij schrijft: ‘Bij vlagen boos, verontwaardigd, bezorgd en vertwijfeld, maar tegelijkertijd ook rationeel en feitelijk. Zo eigenzinnig schreef ze nog nooit.’ Irvin Yalom schreef een autobiografie, Dicht bij het einde, terug naar het begin. Ranne Hovius las het en noemt het ‘een waardig slotakkoord’. Vier sterren.
Wilma de Rek noemt sommige aspecten van Daniel C. Dennetts Van bacterie naar Bach en terug [leesfragment] ‘jammer’, maar vindt het desalniettemin een ‘rijk boek’. Vier sterren. Thomas van der Dunk schrijft over Sophie in ’t Velds Een Europees ID en geeft het drie sterren. Hugo Blom leest de eerste tien pagina’s van drie net verschenen boeken. Hij las Arlie Russel Hochschilds Vreemdelingen in hun eigen land. Verder vindt hij dat er ‘voldoende aanleiding is’ om zowel Margriet Brandsma’s Het mirakel Merkel en Michèle de Waards Angela Merkel. Een politieke biografie te lezen [onze recensie]. Bij Jacques Meermans Kleine geschiedenis van de hutspot werd Blom zo voorbij de tien pagina’s getrokken.
Hassan Bahara interviewt Souad Mekhennet over haar boek over IS, Ik moest alleen komen. Ze vertelt: ‘Ze lezen alles wat over ze verschijnt. Ook mijn werk kennen en respecteren ze. Ze weten dat ik me aan bepaalde journalistieke principes moet houden, dat ik niet alleen hun kan van het verhaal vertel. Maar ze weten ook dat ik fair ben.’ Arjan Peters las ter ere van de vijftigste sterfdag van Pierre Kemp Wiel Kusters’ biografie, De hand van Pierre Kemp, vier sterren, en de bloemlezing van poëzie van Pierre Kemp, Het regent in de trompetten, vijf sterren.
Luuk van Middelaar schreef De nieuwe politiek van Europa [leesfragment]. Marc Peeperkorn interviewde hem over de EU. Viktor Frölke gebruikte zijn ervaringen bij het corps voor zijn boek Het dispuut. Hij vertelt in een stuk door Laura de Jong: ‘Als ik het over mocht doen, zou ik geen lid zijn geworden van het corps.’
Kort en goed:
- Marcus Werner over Kevin N. Laland, Darwin’s Unfinished Symphony, drie sterren.
- Marcel Hulspas over Carolyne Larrington, De noordse mythen, vier sterren.
- Wineke de Boer las Johan Everaers Victor Hugo was hier, drie sterren.
- Maria Barnas over Ronelda S. Kamfers Mammie [leesfragment], ‘sterke gedichten’, vier sterren.
- Martijn van Calmthout over Reisbureau Einstein van Vincent Icke, twee sterren.
De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.
In Het Parool interviewt Dirk-Jan Arensman Nicole Krauss over haar nieuwe boek Donker woud [recensie | fragment]. ‘Wat ik wil, is dat je als lezer accepteert dat dit boek volkomen waar is, en tegelijkertijd een volstrekt geconstrueerde wereld; zoals je beeld van de werkelijkheid en je eigen leven,’ vertelt ze. Hans Renders las Jan van der Vegts Vierspan. Over biografieën en het schrijven ervan. Hij schrijft: ‘Vierspan wordt pas interessant als de auteur de algemeenheden achter zich laat en aan de hand van zijn vier biografieën uitlegt het hoe het er achter de schermen aan toe ging.’ Vier sterren.
Arie Storm bespreekt Jan Siebelinks De buurjongen [leesfragment]. Hij geeft het boek twee sterren en laat in zijn bespreking woorden vallen als ‘snurk’, ‘saai’, en ‘geen literatuur meer’. Door Guus Luijters een stuk over De nacht in Lissabon van Erich Maria Remarque. Volgens hem is het ‘het mysterie van de onvaste, doorgeefbare identiteit die het boek zijn extra dimensie geeft’. Vier sterren. Ten slotte een bespreking van Ronelda S. Kamfers Mammie [leesfragment] door Dieuwertje Mertens. Vier sterren.
De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke zaterdag. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.
Casper van der Veen opent de boekenbijlage met een groot stuk over Bandi's verhalenbundel De aanklacht. 'Een bundel met op de realiteit gebaseerde verhalen, geschreven door een auteur die nog in Noord-Korea verblijft, bestond tot nu toe niet – behalve in de kluis van Bandi,' schrijft hij. 'Hoewel de verhalen allemaal een duidelijke boodschap bevatten – het Noord-Koreaanse bewind tergt zijn onderdanen, die daar intens onder lijden – zijn zij zeker niet eendimensionaal. Bandi’s literatuur is niet alleen interessant vanwege haar unieke oorsprong.'
'Wytske Versteeg is als schrijver nooit een pleaser geweest en dat de tamelijk onsympathieke Nino toch de verteller is, toont andermaal haar lef.' Maar, vindt Thomas de Veen, en daarmee komt hij op vier sterren: 'Als slimme literaire constructie kun je de roman bewonderen, maar zozeer manipuleren dat het onder je huid kruipt, zoals Grime kan, lukt Grime [leesfragment] niet.'
Kort:
- Sebastiaan Kort geeft vier sterren aan Roman Helinski's De wafelfabriek [leesfragment]: 'Allegorie? Een sprookje? Een dystopie? Wat het ook is, Helinski is een rasverteller.'
- Ger Groot geeft er drie aan Llorenç Villalonga's Dood van een dame en de verleidingen, twee delen trilogie: 'Dat gemis is des te spijtiger omdat Villalonga zich pas in dit [derde, onvertaalde] deel van de trilogie werkelijk als schrijver bewijst.'
- Arjen Ribbens geeft vijf sterren [waarom wijden we hier dan niet twee pagina's aan in plaats van 360 woorden? - red.] aan Ian McGuire, Het Noordwater: 'Zou weleens de thriller van het jaar kunnen worden. Briljant en dolkomisch van toon, knipogend naar literaire meesterwerken, en van de eerste tot de laatste pagina van een even huiveringwekkende als kostelijke lichamelijkheid.'
Fiep van Bodegom las Elif Batumans roman De idioot, die 'bijzonder geestig, hardop-lachen-met-verbaasde-blikken-van-omstanders-grappig' is. 'Liefde is interessant – én grappig én pijnlijk – in handen van de juiste schrijfster, maar zowel in het leven als in romans uiteindelijk bij lange na niet het enige wat van belang is voor jonge, ambitieuze vrouwen.' Vier sterren.
En vervolgens twee pagina's Duitsland, dat morgen stemt, met Nynke van Verschuer over Michèle de Waards Angela Merkel. Een politieke biografie [onze recensie] ('Wat Merkel precies drijft en vindt, hoe haar idealen zich verhouden tot haar pragmatisme, blijft desondanks vaag.'), en Dirk Rochtus’ 'informatieve, zij het wat schoolse boek' Duitsland. De macht van Merkel. En Frank Vermeulen las Melanie Amann, Angst für Deutschland ('het meest leesbare en overzichtelijke boek'), Justus Bender, Was will die AfD?, Paul Gageldonk, De redders van het Avondland ('biedt nauwelijks analytische of historische achtergronden'), en Volker Weiss, Die autoritäre Revolte ('verreweg het meest diepgravende').
Jos Palm over Gareth Stedman Jones, Karl Marx. Grootheid en illusie. De biografie (drie sterren: 'Jones wil twee dingen tegelijk: Marx duiden in zijn eeuw en achteraf afrekenen met de wetenschappelijke gebreken van zijn hoofdpersoon. Het heeft een hybridisch boek opgeleverd dat net iets te veel historische kennis van de auteur over zijn periode etaleert, en net iets te weinig duidelijk maakt waar "het onverwoestbaar apocalyptisch optimisme" (een prachtige term van Jones, en zo heeft de professor er meer in huis) vandaan kwam.'), en Anna Krijger over Margot Vanderstraetens Mazzel tov. Mijn leven als werkstudente bij een orthodox-joodse familie (vier sterren voor 'een onthullend én integer verslag van Vanderstraetens ervaringen in de modern-orthodoxe gemeenschap van Antwerpen. Geen sensatiezucht, maar een liefdevol opgetekende verzameling van anekdotes').
Yasmina Aboutaleb ten slotte sprak Mohsin Hamid over Exit West [leesfragment Nederlandse vertaling | recensie | toelichting door de vertaler]: 'Dus de vraag is: waarom zou iemand dat doen? Hoe moeilijk is een situatie dat ze deze keuze maken? Migranten hebben het belangrijkste in hun leven opgegeven. Uit dat idee is het boek ontstaan.'
De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op Nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.
In Vrij Nederland onderzocht Mischa Cohen de verhalen achter Gevangenis Monologen [sic]: 'Al ziet ze tijdens haar cursussen mooie dingen gebeuren, het gaat Christine Otten niet alleen om het ontdekken van nieuw literair talent. "Het is fantastisch om te zien hoe mensen zo'n negatieve plek door middel van literatuur weten te ontstijgen," zegt ze. "En het heeft ook een praktische kant. Ik hoorde deelnemers tegen elkaar zeggen dat ze door de schrijfgroep betere brieven aan hun geliefden kunnen schrijven."' Plus: foto's uit en reportage bij Anoek Steketee's expositie Staatloos (Document Nederland) en boek State of Being: Documenting Statelessness.
Jeroen Vullings denkt na over de onzichtbare krachten die het schrijven sturen, aan de hand van Roger Rosenblatts New York Times-stuk 'The Invisible Forces That Make Writing Work': 'Al dat bovenstaande - van de goddelijke ingeving, de schrijver als medium of de hand die het spitsuur in het hoofd kan kanaliseren - is een poging tot antwoord op de vraag waar het allemaal vandaan komt bij het schrijven. Die vraag zal altijd persoonlijk en onverwisselbaar door een schrijver beantwoord moeten worden.'
Boek van de Maand, ook door Vullings uitgebreid besproken, is John le Carrés Een erfenis van spionnen. 'Het universum van Le Carré was altijd dubbelzinnig, complex en duister en hetzelfde gold voor de psychologische motieven van zijn protagnisten,' schrijft hij. En: 'De vertelwijze is veel ingewikkelder en tegelijkertijd mistiger dan in The Spy Who Came in from the Cold, met alle topgeheime memo's en getranscribeerde telefoongesprekken die deel uitmaken van de vertelstroom; met de permanente perspectiefwisselingen en schakelingen tussen heden en verleden - zorgvuldig lezen is vereist om op te kunnen gaan in die intrigerende schaduwwereld.' Vullings bespreekt ook Michael Chrichtons Drakentand ('Het wemelt van de krankjorume verwikkelingen [...] en regelmatig stelt Chrichton de feitenvrije mythevorming in het Wilde Westen ironisch bij.'), en Sander Pleij prijst Paolo Cognetti's De acht bergen [onze recensie]. 'Een van de fijne dingen van een roman is dat het ook een gesublimeerde vorm van roddelen betreft. De verteller deelt je de meest intieme momenten mee uit het leven van zichzelf en anderen en je hoeft niet eens iets terug te zeggen, nee, je kunt er het jouwe van denken. Zo gaat het ook in deze fraaie roman.'
Vrij Nederland verschijnt elke maand; elk kwartaal verschijnt er een special. Vrij Nederland is te koop bij het Nieuwscentrum.
Deze week in de Groene Amsterdammer een essay door Chris van der Heijden over Oswald Spenglers Untergang des Abendlandes, waarin hij de actualiteit van het werk analyseert. Hij schrijft dat ‘er sprake lijkt van een revival, al is het alleen al omdat zovelen zeggen dat daarvan sprake is’. De actualiteit ligt volgens hem in ‘het feit dat er nog altijd velen zijn die zich zo’n ander Avondland niet kunnen of willen voorstellen, die somber worden van de huidige complexiteit en die voor die somberheid illustraties en bewijzen zoeken, onder meer in geschriften zoals die van Spengler.’ Marijn Kruk schrijft daarnaast over conservatief Roger Scruton en islamist Rached Ghannouchi en hun reacties op Untergang des Abendslandes: ‘[W]aar westerse conservatieven als Scruton in Ondergang van het Avondland een duistere voorafschaduwing zien, lezen islamisten als Ghannouchi er juist een aansporing in.’
Door Marian Donner een stuk over Hunger van Roxanne Gay. ‘Het is slechts het verhaal van één enkel lichaam en wat dat lichaam heeft moeten doorstaan. En juist zo laat Gay zien dat een label nooit de lading dekt.’ In de zomerserie ‘Oude boeken voor nieuwe tijden’ bespreekt Jaap Tielbeke verder Kurt Vonneguts Player Piano. ‘Burgers willen niet als klanten behandeld worden, ze willen kunnen bepalen welke koers het land vaart. Ze willen geen zoethoudertjes, maar een toekomstperspectief. Dat begreep Vonnegut al toen hij in 1952 Player Piano schreef,’ schrijft Tielbeke. Xandra Schutte las Hillary Clintons verslag van de verkiezingsrace, What happened. Schutte schrijft dat wat Clintons boek de moeite waard maakt is dat ze ‘haar voorzichtigheid laat varen’. Over De buurjongen [leesfragment] van Jan Siebelink een stuk door Kees ’t Hart. ‘Het is duidelijk dat Siebelink zijn eigen gemythologiseerde en geliteraturiseerde leven op dat van de simpele ziel Henk Wielheesen projecteerde,’ stelt 't Hart.
Cyrille Offermans noemt Valeria Luiselli’s Vertel me het einde een ‘verontrustend en aangrijpend verslag’. Jan Postma las Sipko Melissens Kafka op Norderney en komt tot de conclusie dat ‘Alles om die ene vraag […] draait: hoe het is geweest om Kafka te zijn.’ En Joost de Vries recenseert Het raadsel van de liefde van André Aciman. Hij noemt de verhalen ‘sierlijk’ maar merkt ook op dat de vertaling van Nan Lenders ‘een paar woordgrapjes [mist]’.
De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.
