Leesfragment: Niemand wilde hier zijn

Nu in onze boekhandels: Robin van den Maagdenbergs Niemand wilde hier zijn, volgens Christien Brinkgreve in Trouw ‘niet alleen een boek over de doorwerking van trauma door de generaties heen, maar ook een feministisch verhaal over wat inperking doet en hoe destructief de gevolgen daarvan kunnen zijn voor iemands leven’. Lees bij ons de eerste pagina’s.

Drie maanden lang kan Robin zich als artist in residence onderdompelen in de wereld van de geestelijke ontregeling, het bosrijke terrein van Zon & Schild, de psychiatrische instelling waaruit haar grootmoeder in de jaren zeventig ontsnapte.

Net voor haar vertrek wordt ze overspoeld door een golf van paniek die zich niet laat verdrijven. Waarom voelt het alsof de geschiedenis tot leven wordt gewekt in haarzelf? En wat zoekt ze op een plek waar de generaties vóór haar niet wilden zijn?

Aan de hand van nagelaten brieven van haar oma, gesprekken met mensen bij Zon & Schild en literatuur onderzoekt ze hoe we houvast kunnen vinden als de donkerte zich voor ons uitstrekt en we geen idee hebben wat ons te wachten staat.

• Lees meer over de best besproken boeken van week 13
• Lees ook een fragment uit Thuis is waar we beginnen

1
Afzondering

Die zomer ontdekte ik het zwemmen bij het huis van een vriend in Italië. Ik haat zwemmen, zei ik tot die tijd. Ik haat koud water. Ik haat een natte huid. Ik haat verrimpelde handen. Om te ontkomen aan de draaikolk in mijn hoofd en de Toscaanse hittegolf liet ik mezelf toch in het zwembad zakken. In dat grote blauwe vlak dat als een verstekeling in het landschap lag, waar verder alles verschroeid en uitgebleekt was. Ik begon met tien baantjes, mijn haar in een wrong, hoofd boven water, nek uitgestrekt, handen glijdend door het blauw, voeten schoppend in de richting van het achterland. Mijn lichaam, dat al maanden een paar centimeter boven de aarde zweefde, werd eindelijk zwaar. Zolang ik blijf zwemmen, dacht ik, blijf ik boven water.

Niet lang daarvoor was mijn eerste boek uitgekomen. Over een jeugd waarin in eerste instantie niets aan de hand lijkt. Een gezin van vier, met twee kunstenaars als ouders. Een verhuizing naar een dorp. En dan de geleidelijke verandering in de vader. De persoon die ze zo goed dacht te kennen. Op Super 8-filmpjes ziet ze de vertrouwdheid tussen hen: een vierjarig meisje in een zwembad dat haar vader om de hals vliegt. Zelf kan ze nog niet zwemmen. Zijn sterke jonge lijf, ze klampt zich harder vast aan hem dan hij aan haar. Hij is op dat moment alles. En hij verdwijnt. Niet voor altijd, maar lang genoeg om te vermoeden dat hij nooit meer thuis zal komen. Ze zoekt hem op in de psychiatrische instelling. Als ze hem ziet doet ze net alsof het haar vader niet is, die man met dat dikke hoofd van de medicijnen en een vreemd afwezige blik in zijn ogen. Alles daarna beleeft ze in een waas.
Misschien had het schrijven van het boek een wond opengereten. Een wond die vier jaar lang met woorden was bedekt. Maar dan blijf je over met een sprakeloos lichaam en daarbinnen ergens een schrijnende kwetsuur. En met een vraag die zich niet langer laat weglachen. Wat als je toch de genen van je vader en je oma hebt geërfd?
Als ik Journal of a Solitude van May Sarton lees, denk ik: daar ontbreekt het al mijn hele leven aan, aan afzondering. Angstvallig heb ik het alleen-zijn altijd gemeden, omdat ik niet zeker weet of ik mezelf en mijn gedachten ook maar een paar dagen in eenzaamheid verdraag. Sarton schrijft dat ze de afzondering nodig heeft nadat ze een boek heeft uitgebracht waarin ze een vals beeld van haar leven geeft. ‘Ik heb de doodsangst erbuiten gelaten,’ geeft ze schuldbewust toe.
Ik speur internet af op zoek naar organisaties die schrijversresidenties aanbieden. Er zijn residenties in het buitenland, residenties verbonden aan kunstacademies, maar ik kom uit op stichting Beautiful Distress. Zij organiseert residenties in psychiatrische instellingen in New York, Tokio en sinds kort ook in Nederland. ‘Het bloed kruipt waar het niet gaan kan,’ zegt een vriendin als ik me aanmeld bij de stichting.
Sarton schrijft: ‘Soms moet je een periode van donkerte eenvoudigweg doorstaan vanwege de verlichting die het biedt als je aandacht hebt voor wat het blootlegt of eist. De redenen ervoor zijn niet zo interessant als de manieren waarop je ermee omgaat, simpelweg om in leven te blijven.’
Een schrijversresidentie lijkt me een van die manieren om met het drukkende gevoel om te gaan en te blijven bestaan.

niet alleen een boek over de doorwerking van trauma door de generaties heen, maar ook een feministisch verhaal over wat inperking doet en hoe destructief de gevolgen daarvan kunnen zijn voor iemands levenCopyright © 2024 Robin van den Maagdenberg