No Platform! Deplatforming versus de vrijheid van meningsuiting. Wie mag waar welke mening verkondigen?

Sommige mensen vinden hun ideeën haatdragend of slecht onderbouwd, gevaarlijk zelfs, maar hun gedachtegoed won de afgelopen jaren wel terrein. Denk aan politici, denkers en opiniemakers als Trump, Proud Boys en Jordan Peterson, of dichter bij huis aan politici van de PVV of het Forum voor Democratie. We lezen hun interviews in kranten, bezoeken hun optredens bij gerenommeerde podia en kijken toe hoe ze bij Jinek over hun katten vertellen. Deplatformers – simpel gesteld mensen die bepaalde meningen uit de mainstream media willen krijgen  – stellen dat de media, meer ook debatcentra of universiteiten gevaarlijk gedachtegoed valideren door het te verspreiden en er podium aan te verlenen. Maar hoe zit het dan met vrijheid van meningsuiting?

Deplatforming klinkt enerzijds logisch, maar het gevaar voor censuur ligt op de loer. Hebben de deplatformers een punt? Of zijn ze bang voor debat en verwijten ze media hun kerntaak: berichten over belangwekkende ontwikkelingen in de samenleving, ook als die ontwikkelingen in de ogen van anderen kwalijk of omstreden zijn? Kunnen mainstream media belangrijke stemmen binnen het online domein – veel omstreden sprekers (denk aan bijvoorbeeld Jordan Peterson) hebben online miljoenen volgers – negeren? Is het zo dat media de denkbeelden van omstreden publieke fenomenen valideren door ze aandacht te geven?

Samen met deplatformers en poortwachters van de media gaan we het gespannen huwelijk tussen de Vrijheid van Meningsuiting enerzijds, en Artikel 1 uit de Grondwet anderzijds (een mens mag niet om zijn kleur, religie, seksuele voorkeur etc. gediscrimineerd worden) onderzoeken. Eindigt de Vrijheid van Meningsuiting waar Artikel 1 begint? We vragen ons af:

– Wat mag een journalist schrijven en wat niet?
Mag een columnist schrijven dat asielzoekers die nog in procedure zijn gesteriliseerd moeten worden? Ebru Umar stelde het recent in een van haar columns voor en de hoofdredactie van gratis krant Metro drukte het af. Vrijheid van meningsuiting? Of, zoals journaliste Frederike Geerdink stelde, een grove fout van de krant die hiermee ‘gevaarlijke, dehumaniserende retoriek’ valideert? En als een krant zo’n column niet afdrukt, staat dat dan meteen gelijk aan censuur? Het staat Umar toch vrij om wat ze vindt elders te verkondigen en daarmee blijft haar Vrijheid van Meningsuiting toch in takt, of niet? Ze mag nog steeds alles zeggen wat ze wil alleen niet in deze krant.

– Hoe bepalen de poortwachters van de media wat ze wel of niet afdrukken, wie er wel of geen podium krijgt aan een tv-tafel?

– Hoe is die weging onderhevig aan de economisering van de publieke ruimte, aan de behoefte aan clickbait en advertentie-inkomsten?
Ophef verkoopt en daar begint en eindigt elke logica?

– En wat te doen met de frictie tussen feiten en fictie?
Als 95 procent van de wetenschappers wereldwijd concludeert dat de aarde veel te snel opwarmt en dat de mens daarvan de oorzaak is, en 5 procent van de wetenschappers ontkent dat, wat doe je dan als medium met die 5 procent? Het dilemma van de zogenoemde ‘false balance’; anti-vaxxers geloven dat je van vaccineren ziek wordt, wetenschappers hebben in elke denkbare taal bewezen dat dat niet zo is. Vaccinaties zijn bedoeld om te voorkomen dat je ziek wordt. Toch groeit de groep anti-vaxxers. Een ontwikkeling die genegeerd moet worden?

Over de sprekers

Merijn Oudenampsen is socioloog en politicoloog en als postdoc verbonden aan de UvA. Auteur van De Conservatieve Revolte, genomineerd voor beste filosofieboek 2018 en beste boek van 2018 door de boekenredactie van de NRC. Oudenampsen publiceerde ook over de frictie tussen enerzijds de Vrijheid van Meningsuiting en anderzijds het in de Grondwet verankerde recht gevrijwaard te blijven van seksisme, discriminatie en racisme.

Corine de Vries is antropoloog en adjunct-hoofdredacteur van de Volkskrant.  Voor de Volkskrant deed ze verslag van de Kosovo-oorlog, was ze vier jaar lang correspondent in Rusland en reisde ze van Kirgizië naar Georgië om te berichten over de post-Sovjet revoluties. Inmiddels is ze al vijf jaren lang onderdeel van de driekoppige hoofdredactie van de Volkskrant.

Eddy Terstall is bekend als filmmaker, politiek dier en een van de oprichters van de vrijzinnige en seculiere beweging Vrij Links.

Meer gasten worden binnenkort bekend gemaakt!