Recensie: San Francisco en Parijs door de ogen van filmmakers

World Film Locations is een serie reisboeken over films. Of filmboeken waarmee je een stad kunt ontdekken. Of een korte schematische schets van de filmgeschiedenis aan de hand van een stad. In ieder geval is het voer voor 'armchair travellers' en filmliefhebbers. Elk deel uit de serie biedt een schets van een stad (er zijn inmiddels zo'n vijfentwintig delen verschenen) aan de hand van een aantal iconische films die chronologisch zijn gerangschikt. Het leuke daarvan is dat je zowel de ontwikkeling van een stad ziet, als de ontwikkeling van film. Door helen westerik.

N.B. Deze recensie is een uitgewerkte versie van Helen Westeriks live bespreking tijdens de Amsterdamse Boekennacht.

De gidsen zijn allemaal volgens hetzelfde stramien opgebouwd: een introductie, een aantal essays van filmkenners en zesenveertig films die spelen in de desbetreffende stad. Op de linkerpagina staat een beknopte beschrijving van de film en een foto van hoe de locatie er ten tijde van het schrijven uitzag. Soms bestaat de beschrijving uit een synopsis, soms wordt er verteld over een scène, locatie of personage, meestal een combinatie van de laatste drie. Op de rechterpagina staan een aantal filmstills en een tijdscode voor de scène waar de stills uit komen, handig voor als je geprikkeld bent om de film te gaan kijken, en kaartjes met daarop de locaties uit de zesenveertig films. Daarbij is de selectie heel breed: in de Parijsuitgave is bijvoorbeeld zowel Woody Allens Midnight in Paris opgenomen, als La Jetée van Chris Marker. De boeken sluiten af met een leeslijst voor als je dieper in de films wilt duiken en een aantal websites voor als je naar de stad wilt gaan.

Ik heb twee delen aan een nader onderzoek onderworpen: Paris en San Francisco. Het is opvallend dat in San Francisco een oudere film is opgenomen dan in Paris: Launch of Japanese man-of-war 'Chitosa' van Thomas Edison uit 1898. Het is een film waarvan ik niet wist dat die bestond, maar Edison is ook niet per se de boeken ingegaan als filmmaker. Het filmpje is precies wat de titel belooft: er wordt een schip gelanceerd. In gruizig zwart-wit, met twee mensen die, als het allemaal gelukt is, van blijdschap of opwinding in het water springen.

Verder is er in de San Francisco-uitgave natuurlijk aandacht voor de gay scene en homobuurt The Castro. Er zijn twee films gemaakt rond Harvey Milk en die worden ook allebei genoemd. De eerste is een documentaire, The Times of Harvey Milk: een viering van de genderdiversiteit in The Castro. En de tweede is Milk van Gus van Sant, die dieper ingaat op het leven en de moord op Milk.

Lelijkheid wordt niet geschuwd in het boek: ook Dirty Harry van Don Siegal met Clint Eastwood komt voorbij. De scène die hier uitgelicht wordt is die van Dirty Harry die door seriemoordenaar Scorpio van telefoon naar telefoon gestuurd wordt met steeds weer nieuwe aanwijzingen en aansturingen, om de moord op een onschuldig meisje te voorkomen. Hij moet naar The Mission en Mission Park: een deel van de stad dat nog steeds minder pluis is 's avonds, hoewel het steeds vaker omschreven wordt als een hot area met hippe restaurants en galeries.

De World Film Locations: Paris begint veel later in de filmgeschiedenis, namelijk in 1932 met Boudu sauvé des eaux van Jean Renoir. Maar biedt dan wel weer een essay over Alice Guy-Blaché, een vergeten heldin van de Franse film. Een pionier die vaak over het hoofd wordt gezien in traditionele filmgeschiedenissen. Alison McMahan beschrijft in haar essay de films van Guy-Blaché. Veel komische achtervolgingen: hond steelt worst en wordt achterna gezeten door de slager, die alles en iedereen omver loopt dus ook weer achterna gezeten wordt etcetera. Guy-Blaché richtte zich op de arbeiders in Parijs, die de films zagen op kermissen en andere etablissementen van 'laag vermaak'.

Het boek doet recht aan de enorme verscheidenheid van films die in Parijs zijn opgenomen, van Franse filmmakers die absolute klassiekers hebben gemaakt (Jules et Jim bijvoorbeeld) tot Kieslowski's Trois couleur: Bleu. Maar ook het imaginaire Parijs van Amélie en De Da Vinci Code. Grote ontbrekende film is An American in Paris. Vreemd, maar het neemt me toch ook wel weer in voor het boek, dat het niet de gebaande paden kiest.

Dit is nou typisch een serie die je niet voor het praktisch nut koopt. Je kunt er geen leuk stedentripje mee doen, want daarvoor is de informatie over de stad te weinig toeristisch (achttiende arrondissement, anyone?). Het is geen filmgeschiedenis want die schrijf je niet in zesenveertig films, ook niet in vijfentwintig delen keer zesenveertig films. Er zijn tenslotte ook films gemaakt op het platteland en in studio's.
Wat het wel doet is een frisse blik werpen op de steden die je dierbaar zijn en de films die je nog niet hebt gezien of gauw weer wilt zien. Want wat is er nou beter dan opgekruld op de bank met thee en koekjes binnen handbereik, van Hong Kong naar Las Vegas te kunnen reizen. Zonder jet leg maar met uitstekend reisgezelschap.

Helen Westerik is rubrieksbeheerder filosofie, film en media bij Athenaeum Boekhandel. Daarnaast schrijft ze over film en kunst.