Recensie: Ultieme biografie over The Beatles

Vijftig jaar geleden stonden The Beatles voor het eerst nummer één in de Engelse hitlijst, met hun tweede single 'Please Please Me'. Vanaf dat moment veroverden John, Paul, George en Ringo Engeland, daarna Amerika en vervolgens de wereld. De rest is geschiedenis zou je zeggen, maar niets is minder waar. Sindsdien verschenen er honderden boeken waarin jeugd, opkomst, succes en het einde van de Fab Four werden beschreven. Maar niet eerder werden hun beginjaren zo gedetailleerd beschreven als in Tune in, het eerste deel van een driedelige biografie van Beatleskenner en historicus Mark Lewisohn. Door martin smit.

In veel boeken over The Beatles begint hun geschiedenis op 6 juli 1957, de dag waarop de vijftienjarige Paul McCartney op een tuinparty van een locale kerk in Liverpool kennis maakt met de zeventienjarige John Lennon. Die treedt daar op met zijn skifflegroepje The Quarrymen, gevormd met wat schoolvrienden. Skiffle is de populaire muziek op dat moment, geïnspireerd op Amerikaanse country en folk. In Engeland is Lonnie Donegan de voortrekker van deze muzieksoort, losjes en rammelend ten gehore gebracht met gitaren, staande bas en wasbord. McCartney is een niet onverdienstelijk gitaarspeler en mag zich van Lennon bij het groepje aansluiten.

Rock 'n' roll

Als onder invloed van Bill Haley, Little Richard en natuurlijk Elvis Presley en Buddy Holly, rock 'n' roll haar intrede doet op de Britse eilanden, verandert het repertoire van The Quarrymen, evenals de bezetting. Lennons schoolvrienden maken plaats voor een schoolvriendje van Paul, de jonge George Harrison, die nog beter gitaar blijkt te spelen, en een reeks opeenvolgende drummers. De naam wijzigt ook: Quarrymen wordt The Silver Beetles en later The Beatles. Drummer Ringo Starr treedt pas enkele jaren later toe.

Wie denkt dat over die jeugdjaren en over de ontstaansgeschiedenis van de groep inmiddels alles wel is geschreven, komt bedrogen uit. Voor Tune in, het eerste deel van een driedelige biografie over The Beatles getiteld All These Years, spitte Mark Lewisohn de jeugdjaren van John, Paul, George en Ringo en de ontstaansgeschiedenis van The Beatles volledig door. Door de latere Beatles als individuen neer te zetten en hun jeugdjaren naast elkaar te plaatsen, schetst hij de ontwikkeling in de toenemende verwevenheid van hun levens.

Omwenteling

Lewisohns geschiedenis begint erg vroeg: bij de grootouders van de jongens. Het is het verhaal van Ierse immigranten die een beter bestaan in Engeland proberen op te bouwen. Lewisohn plaatst het opgroeien van de latere Beatles in een historische en sociale context. Op die manier schetst hij een realistisch beeld van het arbeidersmilieu waarin zij opgroeiden, hun familieomstandigheden, hun muzikale en culturele invloeden van thuis, op school en daarbuiten. Dit beschrijft hij met havenstad Liverpool als maatschappelijke achtergrond, waar overzeese culturele invloeden makkelijk toegang vonden.

Ook leek de moraal daar wat losser dan elders in Engeland, waar nog lang een ietwat bekrompen, zuinige levenswijze werd gehanteerd, met vaak strakke regels in opvoeding, omgang, schoolsystemen en uitgaansleven. The Beatles zouden, met in hun kielzog miljoenen jongeren, er pas in de jaren zestig mede voor zorgen dat in de Britse samenleving een geleidelijke omwenteling op cultureel, sociaal, maatschappelijk en creatief niveau zou plaatsvinden. De Beatles waren daarvan niet de veroorzaker, maar wel een van de belangrijkste katalysatoren in een samenleving die rijp was voor verandering.

Reconstructie

Mark Lewisohn (1958) schreef al een aantal boeken over The Beatles, zoals The Beatles Live! (1986), The Complete Beatles Recording Sessions (1988) en The Complete Beatles Chronicle (1992). Daarvoor baseerde hij zich vooral op archieven van kranten en muziektijdschriften, opnamelijsten van platenmaatschappij EMI, studiogegevens van de studio in Abbey Road en eigen interviews met onder meer Paul McCartney en Beatlesproducer George Martin. Maar voor Tune in ging hij verder. Hij werkte ruim tien jaar aan dit boek en interviewde honderden tijdgenoten van de jongens: jeugd- en schoolvrienden, voormalige buren en vriendinnetjes en natuurlijk familie en vroegere medemuzikanten.

Lewisohn noemt zich weliswaar Beatles-fan maar hij benaderde hun geschiedenis niet als fan, maar als historicus. Hij weet een betrouwbare, nauwkeurige reconstructie te maken van grofweg de jaren 1955 tot 1962. Daarbij prikt hij niet alleen hardnekkig bestaande mythes door (zo is John Lennon niet geboren tijdens een bombardement op Liverpool, zoals vaak wordt beweerd), maar ontdekte hij ook talloze onbekende verhalen. Over hun periode als groep in bierkellers in de rosse buurt van Hamburg was bijvoorbeeld al veel bekend, maar Lewisohn weet dit uiterst kleurrijk te beschrijven. Lewisohn schrijft in een prettige, vloeiende stijl. Met spectaculaire onthullingen komt hij weliswaar niet, maar wel met verrassende, onverwachte details.

Succes

De jongens waren absoluut muzikaal ontwikkeld, maar hun ontmoetingen, hun invloeden en connecties met elkaar en met anderen leidde pas tot een muzikaal wasdom zoals dat niet eerder was vertoond. Toevalligheden speelden daarbij zeker een rol, net zoals in de opkomst van Elvis Presley of het succes van Buddy Holly. Niemand had de opzet - misschien een vage droom, dat wel - om succesvol te worden. Een aanzetje was een simpele opnamesessie bij een platenhandelaar in Liverpool, waar ze twee nummers opnamen voor een plaatje voor eigen gebruik. De oplage was drie exemplaren. De aanloop naar het werkelijke succes volgde veel later.

Gitaargroepen

Dat gebeurt pas wanneer Brian Epstein, eigenaar van een platenzaak, hun management in de hand neemt en flink aan de weg begint te timmeren. Pas dan lijkt hun carrière een opgaande lijn te vertonen. Tune in, dit eerste deel van Lewisohns ultieme Beatles-biografie (ruim 900 pagina's) eindigt op 31 december 1962. Op 1 januari 1963 mogen The Beatles een auditie doen bij Decca-records. De groep wordt afgewezen met de mededeling: 'Gitaargroepen zijn uit de tijd, meneer Epstein.' De succesjaren moeten dan nog beginnen. Het wachten is op het tweede deel van deze biografie.

Martin Smit is medewerker van Athenaeum Nieuwscentrum, is redacteur van het tijdschrift De AS en schreef artikelen voor De AS, De Parelduiker, En Route en Leovardia.