Recensie: Terugblik? Toekomstvisie!

Wie denkt dat Dutch design alleen gerepresenteerd wordt door de Nederlandse meubelontwerpers die in het voorjaar op de Salone del Mobile staan, heeft het mis. Heel erg mis zelfs, als we op de voorbeelden in het Dutch Design Jaarboek 2011 kunnen afgaan. Het begrip wordt opgerekt: ook reclamemakers, spelontwikkelaars, landschapsarchitecten en modeontwerpers maken Dutch Design. Dat is maar goed ook, want juist die projecten zijn interessant en tonen de veelzijdigheid van de Nederlandse creatieve sector. In tegenstelling tot wat de titel doet geloven vormt het boek niet zozeer een terugblik. Eerder een voorproefje van wat ons nog te wachten staat. Zeker, het geeft met alle projecten en producten van afgelopen jaar een indruk van de stand van zaken van de Nederlandse ontwerpwereld, maar toont tegelijkertijd meer dan een glimp van de toekomst. En die ziet er helemaal niet zo slecht uit. Door joris nielander.

Nederlandse ontwerpers hebben namelijk visie. De voorbeelden zijn eenvoudig te vinden. De kunstenaars/architecten van Observatorium lieten zich inspireren door een landschap dat er nog niet is en creëerden een tijdelijk houten hotel, genaamd Warten auf den Fluss, dat de toekomstige meanderende lijnen van een rivier in het Ruhrgebied volgt. Ook een van de boeken die behandeld wordt, Vision in Product Design, gaat over een ontwerpmethode waarin het visualiseren van de toekomst centraal staat. Preciezer gezegd: de toekomstige context van de product-gebruiker-relatie, hopelijk met als gevolg dat de ontwerper expliciet de verantwoordelijkheid neemt voor dat wat hij of zij bijdraagt aan de wereld.

Verantwoordelijkheid en de toekomst zijn ook thema's in de drie essays die het boek rijk is, elk over een ander aspect van de ontwerpwereld. De toon is niet enkel optimistisch. Opvallend is dat alle drie de auteurs het belang van de economische kant van design benadrukken. Dat sluit goed aan bij de tijdsgeest: iedereen wordt tegenwoordig geacht zich te verantwoorden en zijn steentje bij te dragen. Timo de Rijk, curator, design-historicus en bijzonder hoogleraar bij de kersverse studierichting Design Cultures, legt in de introductie feilloos, en ietwat wollig, de vinger op de zere plek:

‘Toch, nu [...] zelfs de overheid aan de deur van de creatieve industrie klopt en als symbool daarvan de ontwerper op zijn meerwaarde in het economische proces aanspreekt, blijken de geloofsbrieven van het kleine jongetje dat om aandacht vroeg ineens wat mager. Op de momenten dat de creatieve industrie bij monde van de ontwerpgemeenschap haar bijdrage mag toelichten aan Nederland als kennisland, zijn de aantrekkelijke vergezichten immers schaars.’

Dat kan natuurlijk slecht aflopen. Maar uit de projecten in het jaarboek 2011 blijkt dat Nederlandse ontwerpers nog steeds die kritische blik en onderzoekende houding hebben die Dutch design altijd heeft gekenmerkt, én dat de resultaten vaker en vaker het experiment overstijgen. Er zijn een groot aantal voorbeelden waar we (ik schrijf we, want als je wint zeg je we) erg trots op mogen zijn, ook vanuit een internationaal standpunt gezien. Twee van de stijlvolste en best opgemaakte magazines van nu, Fantastic Man en The Gentlewoman, zijn van Nederlandse makelij. De ommuurde tuin van het prestigieuze Serpentine Gallery Pavilion is ontworpen door Piet Oudolf en ook de leuke knip-en-plak-reclamefilmpjes van de bekende Moleskine boekjes zijn gemaakt door een Nederlandse ontwerper, Rogier Wieland.

In het Dutch Design Jaarboek 2011 wordt geen onderscheid gemaakt tussen de gevestige orde en aanstormend talent. Het behandelt zowel commerciële industriële producten als kunstzinnige initiatieven. Megaprojecten als het MAS in Antwerpen of het grote stadspark Madrid Rio en werken van oude bekenden als Aldo Bakker worden getoond naast meer kleinschalige projecten van Overtreders W en Lernert & Sander. Ken je die namen nog niet, zoek ze dan even op. 2011 blijkt ook in retrospect een goed jaar. Maar wat het voor de toekomst brengt, is nog beter.