Recensie: Eerlijk zullen we alles delen

Het omslag van Open Design Now zet je al snel op het verkeerde been. Afgaande op de titel kan het boek eenvoudig verward worden met een werk uit een Taschen-serie, met titels als Design Now, Fashion Now en Architecture Now. Met  co-creatie als onderwerp heeft Open Design Now wel een recentelijk fenomeen te pakken, maar het lijkt verder in niets op deze grote plaatjesboeken. Het is een inhoudelijk sterk werk, bestaande uit artikelen, casusomschrijvingen en een 'visual index' (dat staat ook trots op de voorkant). Wat dat betekent: de eerste tweehonderd pagina's zijn enkel gevuld met tekst, en op het eind wordt gepoogd dit goed te maken met circa twintig voorbeelden in beeldmateriaal. Het gevaar van droge kost loert, maar het overgrote deel van de teksten is interessant, gevarieerd en bovendien goed opgemaakt. Door joris nielander.

Maar wat is open design precies? De definitie was: 'Design whose makers allowed its free distribution and documentation and permitted modifications and derivations of it.' Daar valt geen boek over te schrijven, maar inmiddels is het meer dan dat. Het is de basis voor een nieuw tijdperk.

'Open design offers unprecedented possibilities for the design of our surroundings, for design as a profession, and for designers, professionals and amateurs alike. The industrial era was mainly about designing products for the masses; in the post industrial digital era, the masses themselves are seizing the chance to design, manufacture and distribute products.'

'Open source design' is al geruime tijd een belangrijk principe bij het ontwikkelen van software, maar het heeft tegenwoordig ook absoluut een fysieke uitwerking. Dit manifesteert zich bijvoorbeeld in een project waarin door gebundelde krachten een beenprothese voor minder dan vijftig euro is ontwikkeld. Of een restaurant dat gelieerd is aan instructables.com; vind je het gerecht lekker dan krijg je het recept, bevalt de stoel dan krijg je daarvoor de bouwplannen. De makers van het boek zijn ook de initiatiefnemers van het '(un)limited design project'. Op unlimiteddesigncontest.org is een database opgezet met ontwerpen op het gebied van productontwerp, mode en zelfs food design. Wat deze site bijzonder maakt is dat overal uitleg en bouwplannen zijn toegevoegd, zodat iedereen het ontwerp zelf kan reproduceren, of zelfs het ontwerp verbeteren en het resultaat weer op de website plaatsen.

Open design gaat dus de wereld veranderen. Althans, dat voorspelt Paul Atkinson, industrieel ontwerper en historicus, in zijn artikel over de oorsprong en consequenties van open design. Volgens Atkinson worden we allemaal 'prosumers'. Pro-actieve consumenten die er eigenhandig voor zullen zorgen dat we precies krijgen wat we willen. Zover is het volgens mij nog niet, maar de tijd dat Henry Ford de mensen vertelde dat men elke kleur auto kon kiezen, zolang dat maar zwart was, ligt duidelijk ver achter ons. De macht van de consument verschuift in een richting waarin de gebruiker het aanbod niet alleen bepaald maar eigenhandig produceert. De ontwikkeling van de 3D-printer, opkomst van publiek toegankelijke werkplaatsen met geavanceerde machines ('fab labs' in Nederland) en zaken als 'downloadable design' zijn hiervoor verantwoordelijk.

Open Design Now behandelt al deze fenomenen. Kortom, een boek met diepgang over een belangrijke ontwikkeling in de design wereld. Door de uitgebreide teksten zal het boek vooral de al bij voorbaat sterk geïnteresseerden aanspreken, maar het is zeker niet alleen voor ontwerpers geschreven. Wat nu nog ontbreekt, essentieel voor elke stroming of ideologie die enigszins serieus genomen wil worden: het open-design manifest. Natuurlijk schrijft iedereen mee.

Joris Nielander studeert Integrated Product Design (MA) aan de Technische Universiteit Delft.

N.B. Een (beperkt) deel van Open Design Now is op de eigen website vrij toegankelijk.