Recensie: Scheppingsvermogen in beeld gebracht

Low Cost Design van Daniele Pario Perra gaat over goedkoop ontwerpen, maar bovenal over menselijke inventiviteit. Onze grote vindingrijkheid en de eindeloze stroom producten die daaruit voortkomt, staat aan de basis van het succes van de mensheid, en - ironisch genoeg - ook aan de basis van onze ondergang door overconsumptie. Dit boek gaat echter niet over 'nog meer spullen'; het behandelt de slimme oplossingen van 'normale' mensen, gebruik makend van alledaagse producten en materialen. Dit is ontwerpen in zijn meest elementaire vorm: een probleem oplossen met de meest voorhanden liggende middelen. Daar hoeft geen architect of ontwerper aan te pas te komen, en ook geen zak met geld. Door joris nielander.

Ontwerper, kunstenaar en onderzoeker Pario Perra heeft honderden foto's met voorbeelden verzameld. Bij het samenstellen van het boek heeft hij onderscheid gemaakt in verschillende stadia van ontwikkeling. Zo vallen onder niveau 1 de objecten die enkel van functie zijn veranderd: een wasmachineraam wordt gebruikt als fruitschaal. De objecten in niveau 2 zijn al enigzins ontwikkeld. Een plastic tuinstoel op de bagagedrager van een fiets zorgt voor een comfortabele rit. Dit gaat zo verder tot level 5. Hierin vind je ‘masterpieces of human intelligence, both by their conceptual quality and their low cost production’. Het beste voorbeeld: een sneetje wit brood aan een kledinghangerhaakje hangt in de kledingkast en absorbeert vocht en nare luchtjes.

De geurvretende boterham. Bron: lowcostdesign.org.

Het object dat als een rode draad door alle niveaus is verweven is de iconische achthoekige perculator. De Italiaanse espressomaker heeft zich door de jaren heen als goed ontwerp bewezen, maar blijkt toch nog een grote inspiratiebron voor persoonlijke verbeteringen. En ook het gebruik laat ruimte voor vrije interpretatie. Een aantal voorbeelden: een kurk zorgt ervoor dat het hete deksel veilig geopend kan worden, een theemuts houdt de koffie warm, een electrode en een auto-accu of een radiator en een lopende motor vervangen de gaspit, een strijkijzer vervangt de gaspit, of de perculator vervangt het strijkijzer. De meest ingenieuze oplossing: een loep op een stok op het strand bundelt en richt het zonlicht op de onderkant van de koffiemaker. Je kunt je afvragen of dit daadwerkelijk werkt. Een experimentje voor thuis misschien? Geduld is geboden.

De perculator warmgehouden met een theemuts. Bron: lowcostdesign.org.

Op het eerste gezicht lijken sommige afgebeelde omgevingen de normaalste zaak van de wereld. Omdat de oplossing in een foto wordt geïsoleerd sta je er een aantal tellen langer bij stil. Is het niet gek dat midden in de stoel zorgvuldig een gat is gezaagd? Niet als je weet dat de eigenaar last van aambeien heeft. En waarom is dat stukje kunstgras op de stortbak van het cafétoilet geplakt? Wat blijkt: het is een anti-drugsmaatregel, men snuift liever cocaïne van de stortbak dan van de bril.

Zolang de vragen die de objecten oproepen beantwoord worden, blijft het boek boeien. Dit is helaas niet bij alle foto’s het geval. Een paar voorbeelden hadden verder uitgewerkt kunnen worden. Vragen als ‘wie heeft dit bedacht’, ‘hoe werkt het dan’ of ‘hoe kom je er in godsnaam op’ blijven veelal onbeantwoord. Zo kun je je afvragen hoe je met een petfles aan een touwtje octopussen vangt. Bovendien: elke oplossing krijgt in gelijke mate aandacht, waardoor het al gauw veel van hetzelfde wordt. Je krijgt de neiging om aandachtsloos door te bladeren, terwijl de meeste zaken juist grappig, spannend of slim worden wanneer je er even bij stilstaat en de toelichting leest.

Low Cost Design staat vol met ontwerpjes van het type ‘had ík dat maar bedacht’. Het goede nieuws: je kunt de meeste oplossingen zo overnemen. Maar nog beter: doe het net even anders, maak het precies zoals jij het wil.

Joris Nielander studeert Integrated Product Design (MA) aan de Technische Universiteit Delft.