Recensie: Revolutionair en humoristisch over het vrouwtjesdier: Lucy Cookes Bitch

Het vrouwtjesdier als kuise, nette, Victoriaanse huisvrouw. Dat idee bestrijdt Lucy Cooke in haar nieuwste boek Bitch, een revolutionair handboek over sekse, evolutie, en het vrouwtjesdier. Een humoristisch manifest tegen stereotypering in het dierenrijk.

• Meer Brainwash-evenementen op de site van Brainwash

8 maart, op Internationale Vrouwendag, verscheen de Inge Pieters’ vertaling van Bitch bij Uitgeverij De Geus en was Lucy Cooke te gast in het Groote Museum van Artis om hierover in gesprek te gaan met Charlotte Vermeulen, die als bioloog voor Artis werkte, tijdens de Brainwash boekenclub, in samenwerking met Athenaeum Boekhandel.

Niet de Victoriaanse huisvrouw

Lucy Cooke is een revolutionaire zoöloge en televisiemaker uit het Verenigd Koninkrijk. Ze studeerde bij Richard Dawkins aan Oxford University en besloot na haar studie documentaires te gaan maken. Eerder van haar verscheen Wilde Verhalen, een boek waarin veel populaire feitjes over dieren worden weerlegd en wij als mensen een spiegel voorgehouden krijgen. Daarnaast heeft Cooke veel documentaires gemaakt in samenwerking met de BBC en National Geographic.

Het idee achter Bitch, en van de lezing in Artis, was om het publiek met een andere lens naar het dierenrijk te laten kijken, eentje die niet haar oorsprong vindt in Victoriaans Engeland. Daar ontstond namelijk het idee van het vrouwtjesdier als Victoriaanse huisvrouw. Kuis, zorgzaam, passief. Lucy Cooke ontkracht dit idee in haar boek, waarin vrouwtjesspinnen hun partners opeten (het mannetje geeft op die manier voeding aan de eitjes die hij net heeft bevrucht), leeuwinnen die ook buiten het paarseizoen gemeenschap hebben met verschillende leeuwen (dus niet alleen paren vanwege voortplanting), en clownvissen die als het nodig blijkt van geslacht veranderen (en daarmee laten zien dat geslacht niet zo bepaald is als sommige denken).

Deze bevindingen zijn niet nieuw, sterker nog, ze zijn decennia oud. De reden dat ze geen algemeen geaccepteerde kennis zijn geworden is omdat ze afwijken van de norm en daarmee onaanvaardbaar zijn. Cooke weerlegt dit resoluut in hoofdstukken als ‘Geslachtelijke Anarchie’, ‘Exit moeder de vrouw’, ‘Primatenpolitiek’, en ‘Het binaire stelsel voorbij’.

Tweede viool naast de spermaspuiters

Cookes afrekening bestaat niet enkel uit serieuze wetenschappelijke samenvatting en analyse. Sterker nog, het boek puilt uit van de humoristische omschrijvingen en benaderingen. Het is een tactiek om de lezer dichtbij te houden en niet te vervreemden met wat anders behoorlijk droge kost had kunnen zijn. Cooke's schrijfstijl houdt het luchtig en toegankelijk. Neem bijvoorbeeld de introductie, waarin ze uitlegt hoe er in de wetenschap gedacht wordt over vrouwen, mens of dier:

‘Volgens de wetten van de zoölogie werden wij eitjesproducenten verraden door onze lijvige geslachtscellen. Onze voormoeders hadden aan het kortste eind getrokken in de oerloterij van het leven door onze genetische erfenis te investeren in een paar voedselrijke eicellen in plaats van miljoenen mobiele zaadcellen. Nu waren we voor eeuwig gedoemd om tweede viool te spelen naast de spermaspuiters, als vrouwelijke voetnoot bij het grote machogebeuren.’

Dat is wat mij zo aanspreekt in het boek. Cooke heeft een ingenieuze manier gevonden om het gesprek aan te wakkeren, met keiharde humor en grof taalgebruik. Fatsoenspolitiek komt er niet aan te pas. Het is een manifest dat afrekent met seksistische ideeën over het dierenrijk. Bitch zegt stellig dat de wetenschap haar patriarchale bril moet afzetten en met een nieuwe, misschien wel feministische, blik moet leren kijken.

Ivana Kalas is boekverkoper bij Athenaeum Boekhandel Spui.