Wat is goede literatuur? Ik beken dat ik daarmee geworsteld heb terwijl ik door Jan van Akens nieuwe roman De Afvallige raasde. Maar ik vind het geen oppervlakkige spektakelroman. Ja, er is avontuur en seks en dood en een bijna permanente aaneenschakeling van achtervolgingsscènes, en ja, de vele verhaallijnen komen net te perfect samen, maar er is meer. Een antwoord en aanvulling op Rein Swarts bespreking, met korte opmerkingen over vijandschap, geloof, humor, slinkse verwijzingen en de actualiteit.
Maar voor ik daartoe kom: waarom zou goede literatuur niet ook spannend, opwindend en geestig mogen zijn? De grootste schrijvers hebben het beste van genreliteratuur (en tegenwoordig commerciële films) geleend en daar een eigen draai aan gegeven. Volgens mij heeft Van Aken een overtuigende draai gegeven, waardoor dit boek zowel ideale vakantieliteratuur is als waardig materiaal voor de discussie over literatuur. Goede literatuur.
Dit is hoe Van Aken draait:
‘“Het valt nog te bezien of God met [tegenkeizer – DS] Constantius is,” zei Vitalis. “Hij is van de ketterse richting en ik weet niet of dat hem veel beter maakt dan een heiden.”
‘De man sprak een woord in een vreemde taal en meteen kwam een slaaf aanlopen met een stenen beker die tot de rand was gevuld. Swintharik proefde en spuwde het vocht vol afschuw uit. “Wijn, in godsnaam!” riep hij, “ik kan niet tegen water!”’
‘Judas kwam terug. “De mist zal snel optrekken,” zei hij. “Bewaar je ontzag voor de zee maar tot morgenochtend, en ook dan zal het van korte duur zijn. Hellas is niet ver, iemand vergeleek deze zee eens met een regenplas waar de volkeren als kikkers omheen zitten.”’
En de uitroep van de 10.000 Griekse huurlingen uit Xenofons Anabasis als ze na jaren strijd en dwalen de Zwarte Zee bereiken.
‘“Thalatta, thalatta!” stamelde hij, want de oude ontroering was nu de zijne.’
Een arend gleed hoog boven hun hoofden en Eleutherius bedacht hoe mooi het zou zijn als je een vogel kon africhten om troepenbewegingen waar te nemen. Maar hoe kon een vogel dat doorgeven?’
Of:
‘“Wat een onhandige manier om een rijk te besturen,” zei Dido hardop tegen Catualda. “Een koerier gaat op weg naar aanleiding van een gebeurtenis. Als hij na een maand aankomt, beraadslaagt men enkele dagen, dan gaat er een koerier terug. Ondertussen gaan er weken, soms maanden voorbij; de gebeurtenissen zijn al lang achterhaald en boodschappers kruisen elkaars paden, zonder berichten uit te wisselen, want de meesten zijn niet geïnformeerd, niet betrokken, en het ontbreekt hun aan beslissingsbevoegdheid.”’
Mannen en vrouwen zijn de slachtoffers en strijdsters zoals we ze nu kennen, drones, ergernis over inefficiënte wereldrijken. Dit is onze wereld.
En ja, de stijl van Van Aken doet wat belegen aan. En ja, het boek is wel erg dik. Maar de gemakkelijke snelheid, seks, geweld, in combinatie met de grote boeken van onze oude beschaving en ongemakkelijke inzichten in de nieuwe – dat geeft De Afvallige meer dan genoeg spanning en diepgang om het echt goed te maken. Lezen.
Daan Stoffelsen is webshopmanager van Athenaeum.nl. In 2013 schreef hij deze bespreking voor Recensieweb.