Recensie: De kracht van woorden in Sovjet-Oekraïne: Frank Nellens De onzichtbaren

Dit weekend las ik De onzichtbaren, de tweede roman van Frank Nellen, een roman die me vanaf de eerste pagina overtuigde. Nellen deed me lachen en genieten van mooie zinnen, en leidde me een boek in over vriendschap en de kracht van lezen en verhalen vertellen, maar ook de kracht van het individu. Het speelt zich af in het Oekraïne grotendeels ten tijde van de Tsjernobylramp.

• De onzichtbaren is bekroond met de Nederlandse Boekhandelsprijs 2024
• De onzichtbaren staat op de shortlist van de Libris Literatuurprijs 2024

De onzichtbaren is een beeldend boek. Het begint in een verlaten Oekraïens dorp Taranivka, waar iedereen zich verveelt totdat er een nieuwkomer Pavel in de straat van hoofpersoon en tevens verteller Dani komt wonen. Deze Pavel is een excentriek type met een ooglapje, een personage waar je steeds meer over te weten komt. Pavel is een lezer, een echte verhalenverteller en iemand die de kracht van woorden kent. In korte tijd transformeert hij van buitenstaander naar iemand waar iedereen naar wil luisteren en bij in de buurt wil zijn. Pavel brengt beweging, gaat de politiek in en is een groot aanhanger van het socialisme.

Maar de eerste pagina begint zo:

‘Al maanden breng ik mijn nachten op dezelfde manier door: in het donker aan tafel, met mijn vingers op de draaiknop van de radio. Buiten op straat is het nagenoeg stil. Anders dan overdag klinkt geen geschreeuw of lawaai van rinkelende flessen. Af en toe loopt er iemand voorbij, en glijdt het schijnsel van koplampen over de muren van mijn kamer, begeleid door het geronk van een motor. De radio houdt me gezelschap. Het is een rema uit de jaren zestig, model Centuri 2060, geproduceerd in Oost-Duitsland. Niet lang na mijn aankomst in Kiev heb ik hem gekocht voor dertig roebel en een handvol kopeken, van een man die in een piepkleine voortuin twee straten verderop de huisraad van zijn moeder van de hand deed. Ze was in haar slaap overleden en drie weken later door de politie gevonden.
‘Je ruikt er niets aan,” zei de man.’

Op die radio hoort Dani Pavels stem weer na jaren, en zo begint het verhaal, via 1989 terug naar 1971. En je gaat mee.

Femke Heemskerk is boekverkoper bij Boekhandel het Martyrium.