Recensie: Charlotte Dematons’ vernieuwde Sinterklaas spiegelt, maar verrukt weer door de details

Charlotte Dematons’ vernieuwde, inclusievere prentenboek Sinterklaas — Gouden Penseel 2008 — nodigt uit tot het zoeken van verschillen, maar is vooral weer een warme viering van een feest voor iedereen, met ontelbare grappige en lieve details. (Plus: Thedo Keizers Mevrouw Sinterklaas, over een vrouwelijke evenknie van de Sint, een variant van Santa Lucia.)

• Sinterklaas is in herdruk tot eind oktober 2024. Reserveren kan vanaf nu, maar levering vindt pas plaats als het boek er weer is.
• Lees ook Stoffelsens bespreking van Dematons’ Alfabet
• en van haar illustraties in het Groot Biegel Sprookjesboek (ook een cadeautip van Annick van Kessel) en Daar ben je
• Eerder besprak Stoffelsen in zijn jaarlijkse Sinterklaasboekenbespreking 
  • De pinguïnsint en andere dierenklazen en De kleren van Sinterklaas (2022),
  • Sint zit vast!, De Pieto-club en Pietje, moet je plassen? (2021), 
  • Sinterklaasliedjes, De heerlijkste 5 december in vijfhonderdvierenzeventig jaar en Dag, Sinterklaasje (2020),  
  • Daar is Sinterklaas!, Een paard voor Sinterklaas, Supersint, Het geheime boek van Sinterklaas (2019)
  • en Het verhaal van Sinterklaas (2018)

Actualisering & inclusie

Die verschillen beginnen op de titelpagina, waar zandwegen geasfalteerd zijn en een boomgaard en een weide bebouwd zijn met de Pietenflat. Er zijn zonnepanelen bijgekomen, ook op de stoomboot, en het standbeeld van Sinterklaas voor het grote huis is verdubbeld: nu staat Hoofdpiet naast hem. Actualisering gaat hier al hand in hand met inclusie: je ziet op de volgende spread Pieten van alle kleuren. Er is een Pietenflat gekomen dus, waar de Pieten slapen in eigen, persoonlijk ingerichte kamers, zodat er in het oorspronkelijke grote huis (horizontaal gespiegeld in het nieuwe boek) nu ruimte is voor werkplekken met laptop en bibliotheken. En voor de Hoofdpiet, die een wel heel strakke woonkamer heeft met een vleugel.

De Pieten zijn zelfstandiger, Sint helpt mee met inpakken — letterlijk (sommige platen zijn links-rechts gedraaid) en figuurlijk is de wereld van Sinterklaas gekanteld. Maar Harry Potter en Pippi Langkous staan nog aan de kade bij aankomst, er is genoeg te herkennen, ook al is een van de majorettes nu zwart en de meedansende Piet juist wit. De kleuren zijn sowieso wat feller, is mijn indruk, een grijze gevel krijgt Mondriaankleuren, een winkelpand wordt bordeauxrood.

Neusloos & vol detail

En ja, de maatschappelijke noodzaak van de ontkleuring van de Pieten is evident. Maar wie de boeken naast elkaar legt, ziet toch wel de charme van de schematische poppetjes — zwart, rode mond, witte ogen —, die eerder in de categorie fantasiefiguren van Wiplala’s, heksen als Platvoetje, de Oempaloempa’s en de Gorgels vallen. Geen echte mensen — ik begrijp meteen hoe beroerd je dat op kunt vatten, maar het gaat me niet om ontmenselijking —, en eigenlijk is de verkleuring maar een beperkte aanpassing van dat gegeven. Want de nieuwe, witte én zwarte, helpers van Sinterklaas hebben nog steeds geen neus, en met hun vertrek naar Nederland, lijken ze ook hun oude, menselijke bezigheden te hebben neergelegd.

Maar wat blijft is dit: de details zijn heerlijk. Dematons zelf figureert weer in het boek, inmiddels met grijze haren, poes Witje is op (bijna) alle platen te zien, er zijn grapjes en sinterklaasliedjes, Dieuwertje Blok en Roodkapje. De nieuwe platen, waaronder de Pietenflat en een hulppietenopleidingscentrum, staan garant voor doordachte en gedetailleerde grapjes (van wat voor kunst houden Pieten? Picasso! Van Gogh! Wat krijgt een afgewezen sollicitant-piet? Een snoepzak). De aanpassingen zijn stuk voor stuk goed gevonden, en het hele boek ademt weer een warm gevoel. Sinterklaas is weer een met recht onschuldig feest voor iedereen.

De oogst van 2023: Mevrouw Sinterklaas

De remake of make-over van Sinterklaas is niet de enige toevoeging aan de Sinterklaasbibliotheek. Er komt een kleinformaat kartonboek van Marc Janssens Sinterklaasliedjes, én Thedo Keizers Mevrouw Sinterklaas. Dat is een nieuwe illustratie van de stelling dat elk goed kinderfeest en elk goed kinderboek draait om een geheim. Terwijl 5 december in rap tempo van racistische stereotypen is ontdaan, is er nog wel een andere ongelijkheid: Sinterklaas is een man. (Dematons’ Pieten zijn overigens geslachtsloos.)

Keizer lost dat mooi op door de mythe van Sintele-Zij te herintroduceren, de oude vrouw met een kaarsjeskroon die, gezeten op een ezel, missers van Sint en zijn Pieten op te vangen of te corrigeren. Luusje, de uiterst blonde dochter van een blonde vrouw en Surinaamse man, meent deze vergeten Nederlandse variant van Santa Lucia te herkennen in haar oma, en haar moeder en oom als haar helpers. Klopt dat? Keizer komt tot een conclusie die prachtig dicht bij het echte ‘geheim van Sinterklaas’ (zie Floortje Zwigtmans geweldige boek) blijkt te liggen.

Mevrouw Sinterklaas is geen hoge jeugdliteratuur, en Nynke Talsma’s illustraties zijn vooral lief, maar dit is wel een fijn voorleesverhaal.

Daan Stoffelsen is webredacteur van Athenaeum.nl, en vader van twee.