Leesfragment: Lampje: een lichtend voorbeeld van kinderlijke veerkracht

Lampje van Annet Schaap las ik voor aan mijn dochter toen ze negen was. Het verhaal was zo aangrijpend dat ik bij een cruciale scène niet mocht doorlezen. Ze wilde niet weten hoe het verder ging. Een week later kwam ze schoorvoetend naar me toe om te vragen of ik toch weer verder wilde lezen. Ze vond het verhaal zo mooi dat ze er met niemand over wilde praten, het was veel te persoonlijk. Toch gaan we het deze zomer weer opnieuw lezen, op haar verzoek! Een boekverkopersbespreking door Erica van Oosterhout.

N.B. Deze zomer bestaan Singel Uitgevers samen vijfhonderd jaar én zijn ze vijf jaar zelfstandig. Dat vieren ze, en wij vieren mee! Onder andere door onze favorieten uit het fonds, Lampje bijvoorbeeld, in het zonnetje te zetten. We publiceerden ook voor uit de opvolger, De boom met het oor.

We volgen de vuurtorenwachtersdochter Lampje, op een sprookjesachtig avontuur. Ze krijgt met allerlei afgrijselijke grote mensen dingen te maken, maar reageert daar als een kind op. Thema's als kindermishandeling, onverschilligheid en eigen sores zijn altijd al echte sprookjeselementen geweest.

Lampje is een lichtend voorbeeld in hoe veerkrachtig kinderen daarmee om kunnen gaan. Door haar fantasie, creativiteit en wilskracht te gebruiken laat ze zien dat een kind heel veel kan op eigen kracht. En hoewel er een paar echte rotzakken in dit boek voorkomen, ziet Lampje vaak het goede in wie ze tegenkomt, zelfs in monsters.

Moraal

Waar in sommige kinderboeken moralen als 'wees jezelf' letterlijk worden uitgesproken, ligt dat er in dit boek niet te dik bovenop. Schaap laat het allemaal zien door de dingen die gebeuren, het is echt literatuur. De innerlijke monoloog springt soms over van het ene naar het andere personage. Zo lees je bijvoorbeeld langs verschillende perspectieven dat er in het grote boze monster een bang klein jongetje huist.

Stemmen

Voor deze boekverkopersbespreking heb ik het verhaal opnieuw zelf gelezen. Dat is een andere ervaring dan voorlezen. Nu ik het boek zelf las viel me de manier waarop Lampjes gedachten worden weergegeven duidelijker op. Schaap laat dingen tegen haar praten: de zee, de regen of zelfs de balken op de deur hebben elk een eigen stem. De stemmen vormen soms een koor dat commentaar levert, haar aanmoedigt of bespot. Ook is er de dode moeder die nog tegen haar praat.

'Er is daar iets, Emilia, ik weet ook niet wat. Maar iets, iets gevaarlijks. "Je hebt zelf gezegd dat monsters niet bestaan," zegt Lampje. Die bestaan ook niet. "Nou dan." Ik ben je moeder, zegt haar moeder streng. En ik heb het echt liever niet. Ik verbied het je, Emilia! Lampje staat op en haalt diep adem. "Ja maar, weet je mama," zegt ze. "Jij bent eigenlijk dood." Daar heeft haar moeder niet van terug. Lampje voelt haar uit haar hoofd verdwijnen, langzaam, een beetje treurig. Ze voelt zich heel even akelig en eenzaam, maar dat was ze eigenlijk al. Ze is gewoon hier. Gewoon alleen.'

Voorleesboek

Omdat sommige passages best heftig voor een kind kunnen zijn, zou ik het vooral aanraden als voorleesboek. Daar leent het zich ook heel goed voor. Het lijkt alsof Schaap zich daar bewust van was tijdens het schrijven. Sommige boeken lenen zich goed voor zelf-lezen, maar lopen niet lekker bij het voorlezen. De eindklank van een woord past bijvoorbeeld niet altijd mooi op het begin van de volgende.

Schaap heeft dat wel ontzettend goed opgelost. Ze is heel creatief met taal. Niet op een uitzinnige manier, of met rare zelfbedachte woorden, maar door welke woorden ze kiest, hoe ze die gebruikt en achter elkaar zet. Haar taal is fris en aandachtig. Annet Schaap wordt terecht vergeleken met Paul Biegel!

Erica van Oosterhout werkt op de bestelafdeling van Athenaeum Boekhandel