Recensie: Fascinerend eenzaam beton aan de kust

Zesduizend kilometers kust bebouwden de nazi's met bunkers. Wat is er nog van over? Wat doen die eenzame, lege gebouwen met het landschap? Fotografe Annet van der Voort reisde voor haar boeiende fotoboek The Wall de hele Antlantikwall af: van Noorwegen via Denemarken, Duitsland, Nederland, België tot Zuid-Frankrijk. En oh, ook de Kanaaleilanden. Ze laat zien hoe de ruïnes nog steeds een deel van het landschap zijn, beeldbepalende objecten. Per land heeft ze de indrukwekkendste foto's bijeengebracht, met een toelichting over de bouw van die bunkers, inclusief kaartje. Een boekverkopersbespreking door Roel Salemink.

Heuqueville

Ik vind dat zelf ook fascinerend. Waarom? Ze zijn vergelijkbaar met Romeinse ruïnes. Voor mij is een vakantie niet compleet als ik niet ook in een bunker of kasteel geweest ben: iets tastbaars, iets groots dat ruimte biedt aan het verleden. The Wall voegt iets toe aan die historische ervaring: de landschappen, de diversiteit... Niet elke bunker is van beton, er zijn er ook van baksteen, sommigen staan er nog zoals ze bedoeld zijn, zijn teruggebracht tot een verhoging in het bos of hangen boven een geërodeerde klif - de foto van die Normandische bunker hebben we groot laten afdrukken voor de etalage - andere zijn door de zee op het land veroverd.

Vigsø

Sommigen zijn bijna weg, hebben het silhouet van een basale Griekse tempel, zijn een half huis, lijken meer een kathedraal, een watertoren, een theater...

Løkken

Wat wilden de Duitsers er nu eigenlijk mee? Ze waren natuurlijk bang voor die invasie, en daarvoor timmerden ze de hele kust dicht, maar was dat een realistische verdedigingsstrategie? Het doet denken aan Trumps muur: 100% lukt nooit. En heeft die muur nu nog betekenis? Is het vooral nazi-architectuur of zijn dit betekenisloze betonblokken geworden? De herinnering verdwijnt uit ons collectief gedachtegoed - maar die gebouwen blijven in het landschap staan.

Roel Salemink is archeoloog en boekverkoper bij Athenaeum Boekhandel.