Recensie: Fly on the wall zorgt voor slapeloze nacht #Trump

Toen in de avond van 8 november 2016, even na achten, steeds duidelijker werd dat het onvoorstelbare stond te gebeuren, barste Melania in huilen uit, terwijl manlief Donald Trump bleek wegtrok, alsof hij met de eerste exitpolls een spook had gezien. Hij had haar nog zo beloofd dat het na de verkiezingen voorbij zou zijn. De publicatie in de New York Post van haar naaktfoto’s, stille getuigen van haar carrière als jong model in Slovenië, gaf de doorslag. Melania wilde niet onder een vergrootglas leven. Ze ambieerde allerminst de rol van first lady. Michael Wolff presenteert bekende feiten samenhangend, met een superieure stijl - in Fire and Fury (Vuur en woede verschijnt zaterdag in vertaling, reserveren kan al).

N.B. Deze recensie verscheen eerder op Biografieportaal.nl 

To lose with fire and fury

Michael Wolff noemt het in Fire and Fury. Inside The Trump White House de “Trump calculation”: hij zal wel de vruchten plukken van het feit dat hij bijna president van Amerika was geworden, maar nooit hoeven op te draaien voor de lasten van het ambt. Zijn krankzinnige verkiezingsbeloften hoefde hij niet waar te maken, daarom kon hij ze maken. Volgens voormalig hoofd van Fox News Roger Ailes, ontslagen vanwege seksuele intimidatie op de werkvloer, stond een gooi naar het presidentschap goed op het cv van de vastgoedmagnaat, die na zijn avontuur bij The Apprentice (“You’re fired!”) de smaak te pakken had: hij ambieerde een carrière in de televisie. De leden van zijn campagneteam haalden ondertussen opgelucht adem. “The unspoken agreement among them: not only would Donald Trump not be president, he should probably not be.”

Wolff weet het zeker. Het is nooit de bedoeling geweest dat Donald Trump de verkiezingen zou winnen. Trump had al een voorschot genomen op de komende nederlaag door in het midden te laten of hij zijn verlies al dan niet ruiterlijk zou accepteren. Voor het democratische proces is het een noodzakelijke catharsis: de een gooit de handdoek in de ring, de ander roept tijdens de acceptance speech zijn fellow Americans deemoedig op de wonden te likken en zich te herenigen onder de banier van de stars and stripes. Trump, die alle ongeschreven (en kennelijk een paar geschreven) wetten van een Amerikaanse verkiezingscampagne aan zijn laars had gelapt, had een ander scenario in gedachten. Als Hillary Clinton verkozen zou worden tot de 45ste president van de Verenigde Staten, en hij ging er zonder meer vanuit dat ze verkozen zou worden, schreeuwde hij en zijn team moord en brand. “Donald Trump and his tiny band of campaign warriors were ready to lose with fire and fury. They were not ready to win.”

Doe maar iets, maar doe iets

De eerste honderd dagen van het presidentschap van Donald Trump, waarin een nieuwe administratie in de regel spijkers met koppen slaat, zijn verworden tot een schandaalkroniek van amateuristische wetgeving, rampzalige PR en gebroken carrières. Wolff schetst het verontrustend beeld van een Witte Huis waarin de linkerhand niet weet wat de rechterhand doet. Stafchef Reince Priebus wordt met de onzalige taak opgescheept leiding te geven aan een regering die geen idee heeft welk beleid er geïmplementeerd moet worden. (De stafchef is de operationeel manager van het Witte Huis, de man – vrouwen ontbreken in het lijstje Alexander Haig, Donald Rumsfeld, Dick Cheney, James Baker en Bob Haldeman – die de ideeën van de president waar moet zien te maken. Trump interesseerde het geen moer wie zijn stafchef werd, hij wist niet eens wat de functie inhield).

Volgens Wolff worden die eerste honderd dagen gedomineerd door drie stromingen in het Witte Huis. Priebus representeert de Republikeinse Partij, de ‘officiële’ lijn, in zoverre je daarvan spreken kunt. Dan is er ‘Jarvanka’, de tandem Ivanka Trump en Jared Kushner, die Wallstreet en het zakenleven vertegenwoordigt en er alles aan doet om Trump een acceptabeler, ‘presidentiëler’ voorkomen te geven. Steve Bannon ten slotte, de campagneleider die meent dat Trump alles aan hem te danken heeft, brengt de revolutie van de alt-right beweging dagelijks op de agenda, de ‘modern civil war’ van de blauwe staten tegen de rode staten. Deze drie ‘stromingen’ bestrijden elkaar te vuur en te zwaard.

Katie Walsh, het hulpje van Priebus, moet het zootje ongeregeld bij elkaar houden, maar stapt al na een paar maanden vrijwillig op, want proberen te achterhalen wat de president wil is als “trying to figure out what a child wants.” Trump is “post-literate – total television”. In zijn slaapkamer hangen drie enorme flatscreens, die hij tegelijkertijd bekijkt: de netwerken zijn de enige bron van informatie van de leider van het westen. Beleidsstukken, formele data en memo’s legt hij ongezien naast zich neer. Hij overweegt zijn Nationaal Veiligheidsadviseur Herbert McMaster te ontslaan, want die verveelt hem zo met zijn gortdroge briefings over de toestand in de wereld. Wanneer op 4 april 2017 president Assad een chemische aanval op zijn eigen bevolking uitvoert, is de West Wing van het Witte Huis in zak en as, omdat Trump niet lijkt te beseffen dat er een reactie van hem wordt gevraagd. Ivanka weet hem ten slotte in beweging te krijgen met een PowerPointpresentatie zonder bullet points maar met des te meer foto’s van schuimbekkende kinderen, vergiftigd door de bommen van Bashar Hafiz al-Assad. De hint dat Obama in augustus 2016 ook niets deed om de gifgasaanvallen te stoppen, geeft ten slotte de doorslag. Trump is om. Leer een dochter haar vader kennen.

Fly on the wall

De grote vraag is natuurlijk: hoe weet Michael Wolff dit allemaal? Fire and Fury. Inside The Trump White House is een schoolvoorbeeld van wat de Amerikanen acces journalism noemen, fly on the wall-journalistiek. Je draait als reporter een beetje mee, legt je oor te luister, tekent op dat off the record wordt uitgesproken, spreekt eens iemand in de wandelgangen aan, hoort van derden wat die en die toen en toen gezegd heeft, en je belooft dat je nooit en te nimmer de identiteit van je bron zult onthullen, zeker als hij of zij daar expliciet om heeft gevraagd. Kortom, om de onderste steen boven te krijgen moet je alle regels van verifieerbaarheid overboord gooien, anders krijg je de onderste steen niet boven. Je vertrouwt de journalist in kwestie op zijn blauwe ogen.

Het boek zorgt intussen voor een kleine klimaatverandering in de Verenigde Staten. Wolff staat op 1 in de non-fictie bestsellerlijst van The New York Times, heeft een leger van advocaten achter zich aan, en Steve Bannon zit werkloos thuis, nu ook Breitbart News het niet meer met hem ziet zitten.

Het gekke is dat Fire and Fury niet zoveel nieuws te melden heeft. Je bent bepaald niet de nieuwe Woodward of Bernstein als je de beschamende toespraak van Trump in het hoofdkwartier van de CIA op 21 januari 2017, de besluitvorming rondom het ontslag van FBI-directeur James Comey, het Ruslandonderzoek, de belabberde chemie tussen Bannon en de tandem Jarvanka, het totale gebrek aan sociale vaardigheden van Trump, zijn leugens, zelfmedelijden en haantjesgedrag boven tafel krijgt, want al die alternatieve feiten kenden we al. Wolff presenteert ze in een samenhangend verhaal in een superieure stijl, daarom lees je Fire and Fury in een adem uit. Mij heeft het boek een slapeloze nacht gekost. Maar dat kan natuurlijk ook komen door de panische angst dat het misschien echt allemaal waar is.