Recensie: Vos en Haas blijven harten veroveren

Hoeveel redenen heb je nodig om kinderboeken te verkopen bij een academisch-culturele boekhandel? Athenaeum Haarlem heeft er nu vijf: Lysette van Geel, De vlucht van Omid (9+), Peter-Paul Rauwerda, De negen kamers (12+), Ursula Poznanski, Layers (15+) [recensie], Angie Thomas, The hate u give (15+) - en Sylvia Vanden Heede & Thé Tjong-King, Het dikke boek van Vos en Haas (6+). Het zijn eigenzinnige, literaire boeken, te beginnen met de klassieke Vos en Haas-bundel, dat jonge en oudere harten veroverd met de personages, het taalspel, de grappen en de verrassende plotlijnen.

'[Het succes] heeft te maken met de levendige, niet stereotiepe personages. Haas is geen angsthaas, Vos geen sluwe bedrieger en Uil geen wijze, bedaarde vogel,' schrijven Mirjam Noorduijn en Veerle van den Bosch in hun onvolprezen Boekenboek over de creatie van Sylvia Vanden Heede en Thé Tjong-King. Vos is altijd hongerig en iets te dik en Haas is mager en schrander - een herkenbare verhouding - en ze zijn menselijk én dierlijk. In Vos en Haas, het eerste boek uit 1998 zien we de natuurlijke verhouding tussen de twee dieren: eten en gegeten worden. Dat gebeurt maar zelden, telkens vervallen de personages - waaronder kuikens en kippen, een zeeleeuw en zeemeermin, een eekhoorn - even in hun dierlijke staat, om dan weer heel erg herkenbaar menselijk te zijn.

Ochtendhumeur en nuf

Sinds 1998 verschenen er avonturen in allerlei varianten, van tekstloos tot eenvoudige woorden tot een gevorderd leesniveau. Deze bundeling geeft een goede doorsnee. Die eerste bundel is hoofdletterloos en beperkt zich tot korte woordjes ('nee, vos. op is op. de kom is leeg.'), maar ook daarin ziet Vanden Heede kans tot zinnen die verder gaan dan 'De mus zit op het dak'. Zo schrijft Uil op een bord: 'Kom en kijk naar mijn ij.' Vos en Haas corrigeren hem:

En Vanden Heede gaat verder dan de standaardwoordjes: 'kool is pas puik,' schrijft ze. En terwijl de woorden van drie en vier letters langer geworden waren (Vos denkt dat uils inmiddels uitgekomen ei Piep een kip is: 'een kip!' roept vos plots. 'kip voor in de soep!' [...] wat een kabaal! wat een herrie! wat een gevecht!'), duikt de stadse eekhoorn Pluim op. En met haar hoofdletters! Én mijn favoriete woord uit de Vos en Haas-boeken. Als deze Pluim na een winterslaap en moeizaam ontwaken vertrokken is: '"Ze had een ochtendhumeur en het was een nuf," zegt Haas ferm.'

De pik hebben

Een nuf! Nooit van gehoord dat woord, ook voor vaders is er nog wat te leren. En zo werkt Vanden Heede van AVI start tot AVI M4. Praktijkervaring heb ik nog niet met mijn vijfjarige, dus of dit effectief is? Maar alleen bij Vos en Haas probeert ze de woordjes al te lezen. Een laatste attractie aan de reeks is de manier waarop Vanden Heede méér maakt dan een verzameling verhaaltjes, slapstick en herhaling.

In Tot ziens, Vos en Haas is Piep inmiddels de wijde wereld ingetrokken, en broedt Uil zíjn ei uit, per post opgestuurd. Maar wie is de moeder? De dreiging van deze onbekende kip drukt op de stemming, maar dit nieuwe personage heeft op haar beurt weer eigen trauma's: 'Ach, iedereen heeft de pik op me!' Haas lost alles op, maar lijdt zelf onder de komst van de nieuwe winter - wat met een change of scenery in Vos en Haas op het eiland ten slotte weer wordt opgelost. Ook daar: problemen, cliffhangers, ontmoetingen met vreemde dieren, spanning en een eind-goed-al-goed. En in alle drie de gebundelde delen komen grotere thema's behapbaar naar voren: verliefdheid en jaloezie, pesten en zelfvertrouwen, en de illusies van vakantie en hoe geld (oké, schelpen) corrumpeert.

Het dikke boek van Vos en Haas biedt rijke verhalen en sprekende illustraties van Thé Tjong-Khing. Puur leesplezier, een genot om deze zomer samen te (her)lezen.

Daan Stoffelsen is webboekverkoper bij Athenaeum Boekhandel, recensent en redacteur van de Revisor.