Recensie: Aristoteles & Dante & de geheimen van de vriendschap

Het  is een saaie, betekenisloze zomer in El Pasa voor tiener Aristoteles. Elke dag lijkt hetzelfde en elke nacht hoopt hij dat de wereld anders zou zijn als hij wakker werd. Gelukkig verandert de wereld voor hem. Terwijl hij ronddobbert in het zwembad, zwemmen heeft hij nooit geleerd, ontmoet hij een jongen: Dante Quintana. Een eigenwijze jongen, die veel te zeggen heeft en vrolijk over het leven nadenkt. Hij is een totale tegenpool van de stille, boze Aristoteles. Ondanks de tegenstellingen ontstaat een sterke vriendschap, de vriendschap waar Benjamin Alire Sáenz’ Aristoteles & Dante ontdekken de geheimen van het universum (vertaling Aimée Warmerdam) op gebouwd is.

Personages als plot

Vriendschap, seksualiteit, identiteit, relaties en opgroeien zijn de onderwerpen van dit boek. Sáenz verkent al deze onderwerpen vanuit Aristoteles, die de ik-persoon is. Aristoteles ‘Ari’ Mendoza is een jongen die zich veel verveelt en een volgens hem ellendig leven leidt. Hij heeft weinig vrienden en bij hem thuis heerst een constante stilte, veroorzaakt door de afwezigheid, en het geheim van zijn broer. Aristoteles is vaak boos en lijkt soms wel te veel over het leven na te denken, waardoor hij zaken lastiger maakt dan ze zijn. Voor hem is zijn leven leeg, maar Dante Quintana komt om de leegte op te vullen.

Dante is een interessante jongen, die Ari helpt met zijn reis van zelfontdekking. Dante houdt van andere dingen dan andere jongens van zijn leeftijd: lezen, kunst en tekenen. Hij is intellectueel en gebruikt veel woorden waarvan Ari niet weet wat de betekenis is. Er is maar een ding waar Dante echt een hekel aan heeft, en dat zijn schoenen. Samen met Aristoteles bedenkt hij dan ook spelletjes die erom draaien dat ze hun gympen kapot gooien. Tijdens hun eerste ontmoeting leert Dante Ari hoe hij moet zwemmen, een bezigheid die hun vriendschap binnen de kortste keren definitief maakt.

De vriendschap tussen Dante en Ari is een prachtig iets. Na hun eerste ontmoeting wordt hun band steeds intiemer. Ze bedenken samen activiteiten, zoals in de bus verhalen verzinnen over de mensen die erin zitten. Ze gingen vaak samen naar het zwembad, waar ze diepe gesprekken hielden over het leven. Die gesprekken voerden ze eigenlijk overal, en door middel van die gesprekken leert de lezer alles over deze twee jongens. Sommige kanten van ze herken je, andere niet, maar allemaal bevatten ze een klein bericht over het leven.

Aristoteles & Dante ontdekken de geheimen van het universum volgt niet een heel strakke verhaallijn. Er zijn gebeurtenissen, grotere en kleinere maar het voelt meer alsof het op je pad komt. Het boek is een soort vlindertuin, waar je over een dun pad loopt, tussen de planten en vlinders. Het pad is de vooruitgang in het boek, en de tuin zijn de personages.

Een slimme setting

Sáenz maakt creatief gebruikt van de setting, het jaar 1987. Dit jaartal geeft een aantal mogelijkheden om de personages sterker te maken. Een voorbeeld hiervan is dat de vader van Ari in de Vietnamoorlog heeft moeten vechten, en daardoor flink getraumatiseerd is. Hij praat zelden tegen Ari, en als hij dat wel doet gebruikt hij maar weinig woorden. De setting creëert ook de mogelijkheid om brieven in het boek te verwerken, omdat er ca. 1987 nog veel brieven geschreven werden. Brieven zijn een goede manier om de gedachten van personages die niet aan het woord zijn weer te geven.

Ook de locatie voegt toe aan het verhaal. Het speelt zich af in El Paso, een stad die dichtbij de grens van de Verenigde-Staten en Mexico ligt. Allebei de ouders van Ari zijn oorspronkelijk Mexicaans, waardoor hij half Amerikaans en half Mexicaans is. Bij zijn vriend Dante zit dat hetzelfde, maar terwijl het Ari niet zoveel uitmaakt, heeft Dante er veel moeite mee.

Verse, Chorus, Verse

Het boek bestaat uit zes verschillende delen, die elk een eigen titel hebben. Onder elke titel staat een kort citaat, die op de een of andere manier in verband staat met het deel. Het is leuk om na afloop van elk deel de titel er weer even bij te pakken, want dan is het duidelijk dat het er echt iets mee te maken had, en er niet zomaar in is gegooid als een zwakke stijlkeuze. Elk deel bestaat uit een stuk of tien hoofdstukken die in een rustige stijl geschreven zijn. Het zijn over het algemeen korte hoofdstukken maar er lijkt geen regel te zijn over de lengte. De hoofdstukken zijn niet allemaal losse onderdelen van een verhaal, maar zijn bijna gedachtenspinsels, ideeën van Aristoteles over de gebeurtenissen die in het boek plaatsvinden. Hierdoor zou jede hoofdstukken los van elkaar kunnen lezen, vanuit zomaar een punt en er nog steeds van genieten; elk hoofdstuk is een soort gedicht.

De geheimen van het universum ontdekken

Aan het begin van het boek gaan Dante en Ari in de nacht naar de woestijn om sterren te bekijken. Onder het magische beeld van de ongrijpbare sterren zegt Dante:

‘Op een dag zal ik alle geheimen van het universum ontdekken.’

De ontdekking van alle geheimen van het universum verandert naarmate je verder in het boek komt in een metafoor voor de ontdekking van iets heel anders, de seksualiteit van deze twee jongens. Na een tijdje komt Dante namelijk ergens achter: hij geniet meer van jongens zoenen dan van meisjes. En na een tijdje vertelt Dante aan Aristoteles, dat als hij met jongens zoent, dat hij aan iemand anders denkt, aan Ari, zijn beste vriend.

Aristoteles & Dante ontdekken de geheimen van het universum is een luchtig boek, dat je meesleept als een boot een waterskiër meetrekt. Het leest fijn, en is echt een boek om in een keer uit te lezen. Het is niet zomaar een boek waar je niet meer over nadenkt nadat je het weglegt, het zet je echt aan het denken over de vragen die gesteld worden, en de antwoorden die erbij komen. Als je houdt van een boek met betekenis, met toch de juiste hoeveelheid luchtigheid is dit een boek voor jou.

Max Hell is geboren in het jaar van het paard. Niets vindt hij leuker dan muziek luisteren en spelen (alles van The Beatles tot Slayer), maar een goed boek gaat er ook wel in.