Recensie: Geromantiseerd palet van een schildersleven

De Italiaanse striptekenaar Milo Manara tekent graag erotische scènes, dat bleek al uit zijn werk in de jaren zeventig en tachtig. In zijn nieuwste album Caravaggio. Met degen en palet schuwt hij erotische elementen niet, maar zo expliciet als zijn vroegere werk zijn ze niet. Belangrijker is dat hij op fabelachtige wijze leven en werk van de schilder Caravaggio neerzet, weliswaar nogal geromantiseerd, maar daarom niet minder boeiend. Caravaggio is een kleurrijk, verrassend album dat de wereld van kunstenaars, kerk en prostituees in het Rome van de zestiende eeuw in beeld brengt. Door martin smit.

De Italiaanse schilder Michelangelo Merisi da Caravaggio (1571-1610) was een natuurtalent. Afkomstig van het platteland voelde hij dat hij meer kon dan zijn tijd daar verdoen. Hij tekende en schilderde al, maar meende dat hij in Rome juist zijn talent kon exploiteren. Rome, het centrum van de katholieke kerk, daar waren schilderijen met religieuze voorstellingen nodig voor kerken en basilieken, in die tijd de belangrijkste inkomstenbron voor schilders. Het schilderen van portretten van de Italiaanse aristocratie ontstond pas later. Caravaggio, die, zo schetst Manara, naar alles keek met een blik of het geschilderd kon worden, kwam in de leer bij de bekende schilder Cavaliere d’Arpino (1568-1640), maar al gauw krijgt hij opdrachten van de kerk voor grote doeken met religieuze voorstellingen, waarbij met name de maagd Maria een hoofdrol lijkt te spelen.

Confrontaties

In het album van Manara maakt Caravaggio kennis met enkele knappe prostituees. Hij is niet verliefd op ze maar draagt ze wel een warm hart toe, vooral omdat ze mooi zijn en in die hoedanigheid als model voor zijn schilderijen zouden kunnen dienen, speciaal wanneer ze kunnen poseren in de rol van Maria. De kardinaal in wiens opdracht hij werkt, heeft nogal moeite met deze modellenkeuze voor Maria maar dankzij Caravaggio’s briljante portrettering krijgt hij meer opdrachten.

Manara schetst vooral hoe het leven van Caravaggio nog een andere kant heeft. De schilder houdt van het caféleven, een goed glas wijn en goed gezelschap. Deze wereld brengt hem in conflict met rijke jonge mannen uit koopliedengeslachten, die er een bijbaantje als pooier op nahouden. Ook voor de prostituees die Caravaggio heeft leren kennen, en dat leidt tot heftige confrontaties. Dat is de degen uit de ondertitel van het boek.

Striptijdschriften

Manara (1945) werd in Nederland in het begin van de jaren tachtig bekend met zijn fantastische strip HP en Guiseppe Bergman, in het onnavolgbare striptijdschrift (Wordt vervolgd). De manipulator HP in het verhaal was geïnspireerd op Hugo Pratt, tekenaar van de strip Corto Maltese en in die zin een eerbetoon. (Wordt vervolgd) was een serieuzer striptijdschrift dan de jeugdbladen Sjors of Pep, juist gericht op volwassenen. In het tijdschrift waren voor het eerst verhalen van tekenaars als Tardi, Pratt, Loustal en Manara in Nederlandse vertaling te lezen. (Wordt vervolgd) was een vertaling van het Franse tijdschrift (A suivre), wat samen met bladen als Metal Hurlant en Titanic ervoor zorgde dat het fenomeen stripverhaal niet meer gezien werd als iets voor de jeugd, maar een volwassen karakter kreeg en ook zo geaccepteerd werd.

Degenduels

Manara tekende in die jaren uitsluitend in zwart/wit, zijn figuren waren natuurgetrouw getekend, de verhalen echter onwerkelijk, hier en daar bijna niet te volgen vanwege de onverklaarbare wisselingen in tijd en plaats. In een serie erotisch getinte albums uit de jaren tachtig tekende hij personen weliswaar uiterst realistisch, maar bleven de verhalen gevuld met situaties die in werkelijkheid bizar zouden aandoen, maar het knappe was dat ze binnen de context van het verhaal helemaal niet vreemd aandeden.

In Caravaggio vinden we die wendingen niet terug. Hier is het verhaal in alle opzichten meer op de realiteit geënt, ook al romantiseert Manara het levensverhaal van de schilder natuurlijk. Niemand weet echt hoe het ruige caféleven zich daadwerkelijk in die tijd afspeelde, maar bij Manara lijkt het waarheidsgetrouw. Voor de vechtscènes en degenduels geldt hetzelfde: misschien lichtelijk overdreven, maar het zijn wel tekeningen met vaart. Bovendien brengen ze de tweeslachtigheid in het leven van Caravaggio goed tot uiting. Aan de ene kant is hij de serieuze, gepassioneerde schilder, aan de andere kant de levensgenieter. 

Decors

Opvallend in dit ingekleurde album zijn vooral de prachtig getekende decors van ateliers, de imposante kerkgebouwen en het beeld van de straten en gebouwen in het Rome van de zestiende eeuw.

Maar het mooiste zijn in dit album de kleuren en de atelierscènes. We zien hoe Caravaggio het ene schilderij na het andere maakt, en het is indrukwekkend hoe Manara in Caravaggio’s schildersatelier de poserende figuren afbeeldt naast de schilderijen zoals ze werkelijk zijn geworden. Manara gebruikt voor het hele album zachte kleuren, veel geel en bruin in allerlei tinten, hier en daar tegen het sepia aan, precies zoals de kleuren in het werk van Caravaggio zijn terug te vinden. Een gouden vondst. En dit is dan nog pas het eerste deel van het levensverhaal van Caravaggio!

Martin Smit is redacteur van het tijdschrift De As, publiceerde artikelen in De As, De Parelduiker en Leovardia en is medewerker van Athenaeum Nieuwscentrum.