Joost de Vries, Alan Hollinghurst en Onno Blom (de besprekingen in de week van 18 oktober 2017)
23 oktober 2017Onze wekelijkse samenvatting van de recensies in kranten en tijdschriften, met deze week aandacht voor Joost de Vries, Onno Blom en Alan Hollinghurst, en verder: Orhan Pamuk, William Taubman, Janine Jager, Kader Abdolah (Trouw), Sally Bedell Smith, Wytske Versteeg (Het Parool), Tom Lanoye, de Geschiedenisprijs (de Volkskrant), Anna Krijger, Roelof ten Napel (NRC), Tom Hanks (Elsevier), Craig Harline, Franca Treur, Ian McGuire (De Groene Amsterdammer).
Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.
'Pamuk heeft notities gemaakt over "Europa", een woord waarin voor de Turken alle spanning tussen Oost en West ligt samengebald, en als hij begint te praten doet hij dat als de componist van een literaire tekst. "Dit moet misschien een alinea naar boven", zegt hij als een aspect naar zijn gevoel te laat ter sprake komt. Ook zegt hij soms "komma", waar hij denkt dat dat leesteken op zijn plaats is. Vragen en interrupties zijn toegestaan, maar de Nobelprijswinnaar blijft de regie houden.' Stevo Akkermans inleiding is ook interessant. Pamuk (De vrouw met het rode haar [leesfragment]) zelf: 'In mijn familie - dit gold ook voor mijn moeder - was het een gevleugeld woord. Als er een dilemma beslecht moest worden, zelfs al ging het maar om een recept, dan was altijd het beslissende argument: "Dit is hoe ze het in Europa doen." Einde discussie. De films die we zagen waren Europees, de romans die we lazen waren Europees, als we daar ook de Russen onder scharen. Europa was alles.'
Verderop, in Letter & Geest, Janne Chaudron in gesprek met William Taubman (Gorbatsjov): '“Als je Gorbatsjov nu laat terugkijken op die tijd, vindt hij dat hij in te korte tijd te veel wilde”, zegt Taubman, die Gorbatsjov gedurende zijn elfjarige onderzoek meermaals langdurig sprak. “Hij zegt nu: het democratiseren van de Sovjet-Unie kan wel tientallen jaren duren. Zijn project - en dat is makkelijk praten achteraf - was gedoemd te mislukken. Vanaf het begin. Want Rusland is Rusland. Het heeft een traditie van autoritaire leiders: de tsaren, gevolgd door de communisten. Het land heeft maar een paar maanden geëxperimenteerd met democratie. De mensen moeten het leren.”'
Ook Zuid-Afrikakenner Patrick Bond, Zuid-Amerikakenner James Dunkerley en Nadja 'Pussy Riot' Tolokonnikova komen aan het woord over de honderd jaar sinds de Russische Revolutie. Paul van der Steen sluit aan bij dat thema met zijn bespreking van Janine Jagers Hoe komen wij heelhuids uit deze hel. Nederlanders in revolutionair Rusland: 'Een van de sterke punten [...] is dat het boek niet eenzijdig focust op 1917. De historica besteedt ook uitgebreid aandacht aan de aanloop naar de omverwerping van het tsaristische regime en de latere machtsovername door de bolsjewieken. Het geeft haar de kans om de achtergronden van de omwentelingen te schetsen en de diverse personages (zakenlui, avonturiers, Vriezenveners met langjarige banden met Sint-Petersburg) goed neer te zetten.'
Laura van Baars sprak Kader Abdolah over Het gordijn, zijn persoonlijke relaas over zijn dementerende moeder. 'Van tevoren had ik niet bedacht dat ik over deze reis een boek zou gaan schrijven. Maar toen ik mijn moeder dit voorjaar zag, werd alles anders. Ze haalde werkelijkheid en fictie de hele tijd door elkaar. Ik maakte notities van alles wat ze zei en deed. Mijn zus vond dat ik mijn moeder iedere keer moest corrigeren, bijvoorbeeld als ze dacht dat ze bij mij op bezoek was in Amsterdam. Maar, noem het ’t verraad van de schrijver, ik besloot met mijn moeder mee te gaan.' Jaap Goedegebuure las de brieven van Rudy Kousbroek aan Gerard Reve in Seks, natuurlijk, maar ook orde ('Brief na brief ging Kousbroek bij Reve te biecht en getuigde van zijn schuldgevoelens tegenover het gezin dat hij in de steek gelaten had, zijn levensonmacht, en niet te vergeten zijn writer’s block.') en Janita Monna Jannick Dangre's Nacht en navel ('De waarde van deze gedichten is dat ze opnieuw confronteren met gebeurtenissen die alweer naar de randen van het geheugen geschoven waren.').
Zo. 'De Vries is nog geen Burgess, maar hij is hard op weg een van Nederlands vooraanstaande auteurs te worden, een schrijver voor liefhebbers van een superieure stijl,' schrijft Rob Schouten over Joost de Vries' Boek van de week Oude meesters [leesfragment]. Maar ook: 'Je leest alles ademloos uit, verbluft door zoveel formuleringskunst en scherpte, maar wat is eigenlijk de pointe van hun boeken?'
Korter:
- Sofie Messeman over Riikka Pulkkinen, De beste van alle mogelijke werelden: 'Zoveel verlies en verdriet maken van De beste van alle mogelijke werelden wel een erg zware roman, waarin weinig ironie te bespeuren valt.'
- Beeldboek van de week is Harry Gruyaerts East/West.
- Monique de Heer over Unni Lindell, Ik weet waar je woont: 'Gekte en waanzin, met een flinke verrassing aan het einde.'
- Gerwin van der Werf over Rinske Hillen, Houtrot [leefragment]: 'Hillen heeft voor een debutant een opmerkelijk vaste hand als het gaat om het sturen van al die verstoorde relaties in de richting van de climax. Maar haar talent wordt het beste zichtbaar in de filosofische terzijdes [...] en de kleine observaties.' Maar: 'Het klopt allemaal nét te mooi.'
- Sander Becker over Anne Fulda, Emmanuel Macron, de wonderbaarlijke opkomst van een jonge politicus: 'Ze geeft je het gevoel dat je de sfinx tot wie "niemand echt doordringt" een heel stuk beter leert kennen, al schiet de psychologisering soms wat door.'
- Bas Maliepaard over Jacques Vriens, Niet thuis: 'Het boek moet het hebben van het levendige groepsportret en het avontuur, dat in combinatie met Vriens’ nawoord een activistisch tintje krijgt. Dat hij zo weinig aan de interpretatie van de lezer overlaat, is een minpunt.'
- Thomas Heerma van Voss (Plaatsvervangers [leesfragment]) koos in de rubriek De omslag een nummer van Fresku: 'Je zou kunnen zeggen dat zowel Fresku als Rob mij liet zien hoe je je kunt optrekken aan een zwakte, hoe je daar een kracht van kunt maken. Dat vind ik ook als schrijver inspirerend.'
De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.
In de Volkskrant vertelt Femke Halsema aan Laura de Jong over Nergensland. Nieuw licht op migratie. ‘Ik heb geen politiek pamflet geschreven. Ik bied voor ieder wat wils,’ zegt Halsema. Marco Visscher interviewt Matt Ridley, die in 2015 over het milieu schreef in De evolutie van alles en zichzelf in het gesprek een ‘optimist’ noemt. In een stuk door Marjon Bolwijn verandert psychiater Wim van Os van mening over psychische aandoeningen. Hij werd ‘sceptisch over de op “bewijs” gebaseerde diagnose- en behandelrichtlijnen’ en schreef daar met collega’s over in Goede ggz!
Martijn van Calmthout spreekt Richard Dawkins, wiens boek The Ancestor’s Tale net in een nieuwe editie verscheen. ‘Ik heb geen hekel aan de mensheid, integendeel, het is verbluffend wat we tot stand brengen en vooral wat we kunnen begrijpen van het ons omringende universum,’ zegt Dawkins. Arjan Peters las Onno Bloms biografie Het litteken van de dood en schrijft: ‘De grote verdienste van Het litteken van de dood is dat we wél de volledige Jan Wolkers weer zien en horen: veelzijdig, gulzig, volstrekt eenmalig.’ Drie sterren. Persis Bekkering bespreekt Tom Lanoyes Zuivering [onze recensie] en noemt het ‘een grimmig, moeilijk boek, maar daardoor des te overtuigender’. Vier sterren.
Door Hassan Bahara een stuk over Ta-Nehisi Coates’ We Were Eight Years in Power [onze recensie]. Het boek ‘in chronologische volgorde lezen is een auteur aan het werk zien die binnen het bestek van negen essays gaandeweg tot een duidelijker besef komt over de racistische essentie van Amerika’. Vier sterren. Bo van Houwelingen las Joost de Vries’ Oude meesters [leesfragment]. ‘Zelfgenoegzaam strooit [De Vries] met citaten en hangt tegelijkertijd de joviale pik uit met zijn verwijzingen naar de moderne cultuur.’ Vier sterren. Een bespreking van Herien Wensink over Stefan Hertmans’ Antigone in Molenbeek, die ‘te veel voor de lezer invult’. Drie sterren.
Wilma de Rek spreekt Wiet de Bruijn, algemeen directeur van VBK, over de toekomst van het boek. De Bruijn vertelt: ‘Ik geloof enorm in het boek. Wat ik uniek vind aan boeken is juist dat je offline bent.’ Hugo Blom leest weer de tien eerste pagina’s van drie net verschenen boeken. Anne Frank. Het achterhuis [onze recensie] in de bewerking van Ari Folman en David Polonsky wil hij ‘[n]iet één keer lezen, maar twee, drie…’ Hij ‘geeft zich over’ aan Het koeienparadijs van Bibi Dumon Tak en Hans van de Meer. Ten slotte leest hij Florian Werners Slakken: ‘Staat als een huis, leest als een trein.’
Hans Wansink bespreekt de shortlist van de Libris Geschiedenis Prijs. Hij vindt dat Luc Panhuysens Oranje tegen de Zonnekoning [onze recensie | leesfragment] ‘qua ambitie en originaliteit de andere nominaties overtreft en […] dus de meeste aanspraak kan maken op de Libris Geschiedenis Prijs 2017’. Fokke Obbema schrijft over Hans Schnitzers Kleine filosofie van de digitale onthouding. ‘Met zijn voorliefde voor provocatie zet Schnitzler […] wel erg grote stappen.’ Drie sterren. Aleid Truijens noemt Wim Daniëls’ De lagere school een ‘gezellig boek’ en geeft het drie sterren. Paul Auster vertelt deze week over zijn favorieten in een stuk door Michael Persson. Ondanks dat zijn laatste boek, 4321, zich in New Jersey afspeelt is zijn lievelingsplaats New York.
Kort en goed:
- Mark Schenkel over Carien Westerveld, De Afrikaanse droom [onze recensie], vier sterren.
- Rolf Bos over Sam Bourne, Complot tegen de president, drie sterren.
- Bert Wagendorp bespreekt Martin Hendriksma’s De Rijn, drie sterren.
- Ellen de Visser over Elke Veldkamps De dood, vier sterren, ‘intrigerend’.
- Aleid Truijens over Suzanna Jansen, Ondanks de zwaartekracht, drie sterren.
De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.
In Het Parool las Erik Voermans Een modder van inventie van Cor van Diejen over Frank Zappa’s oeuvre. Het viel hem op dat ‘de zinnen van een speelse geest [zijn], met idiosyncratische formuleringen vol opzettelijke verhaspelingen, contaminaties en verdubbeling, en even rake als lijpe metaforen’. Arie Storm geeft Alan Hollinghursts De Sparsholt-affaire [recensie] vijf sterren, ‘de wereld die [Hollinghurst] oproept is door en door homoseksueel’, maar ‘[d]eze roman verdient een groot publiek – van alle gezindten’.
Door Hans Renders een stuk over Sally Bedell Smiths Prins Charles. Een uitzonderlijk leven in de schaduw van de troon [onze recensie]. ‘De hilarische verhalen over Charles’ liefdesperikelen worden door Smith consciëntieus verbonden aan de staatsrechtelijke gevolgen,’ schrijft Renders en heeft het boek vier sterren. Dries Muus schrijft dat Grime van Wytske Versteeg [leesfragment] ‘goed van pas zou komen bij schrijfcursussen’. Maar er valt ook wat te ‘zeuren’: ‘Het boek prikkelt eerder je geest dan dat het je hart verovert.’ Drie sterren.
Dirk-Jan Arensman vindt dat Tuff van Paul Beatty ‘alle kenmerken [heeft] van een echte Beatty’ en geeft het boek vier sterren. Bart van Zoelen schrijft dat De verborgen impact van Babette Porcelijn ondanks dat het ‘wat taai geschreven’ is, toch ‘zeker een aanrader is’. ‘Door haar heldere denkwerk en haar infographics schetst Porcelijn het achterliggende, grotere verhaal.’ Vier sterren.
De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke zaterdag. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.
Michel Krielaars denkt deze week in NRC terug aan zijn lezing van Paustovski's Begin van een onbekend tijdperk. Floris van Straaten las We haten elkaar meer dan Joden van historica en journaliste Els van Diggele. Van Straaten noemt het een 'grote verdienste' dat Van Diggele in de onderlinge Palestijnse verhoudingen is gedoken. De getuigenissen van mensen (vooral intellectuelen) die bereid waren hun eigen samenleving kritisch tegen het licht te houden vormen de basis van het boek en zitten vol 'prikkelende waarnemingen'. Van Straaten vindt het een 'sterk' boek, maar Van Diggele had meer aandacht moeten besteden aan de vraag: 'in hoeverre is [de verdeeldheid tussen onder de Palestijnen] te wijten aan Israël en de bijna onmogelijke uitgangspositie waarin de Palestijnen deels buiten hun schuld zijn beland?'. Van Straaten bespreekt ook Anna Krijgers Hipsters, Baarden en Martelaren [leesfragment] waarin de journaliste een beeld schetst van de Israëlisch-Palestijnse samenleving in vele facetten. De uiteenlopende impressies zijn 'met een vlotte pen geschreven'. 'Het boek zit vol aardige weetjes', maar, '[w]at wel opvalt in het boek is dat de Israëlische Jan Modaal er bekaaid vanaf komt. Krijger heeft duidelijk meer interesse in allerlei minderheden, van welke religieuze denominatie dan ook, en in de Palestijnen en zelfs in huisdieren, die wel uitvoerig aan bod komen. Dat doet wat onevenwichtig aan,' aldus Van Straaten.
Thomas de Veen las Oude meesters [fragment], de derde roman van Joost de Vries: 'Het probleem is niet de stijl, die wel highbrow-geestig-bijdetijds is, idiosyncratisch De Vriesiaans. Het probleem is het verhaal: De Vries trekt veel uit de kast en lijkt zo op iets briljants, iets verrassends af te stevenen, maar dat briljante blijft uit.' De Veen bespreekt ook De zweetvoetenman, een kinderboek over recht, van Annet Huizing en Margot Westermann. Het boek blinkt uit door de kraakheldere taal, de dynamische opbouw van de hoofdstukken die tegelijk 'om te smullen en bloedserieus zijn', en 'Margot Westermann maakte er een oogstrelend boek van – met als hoogtepunt de uitklapbare infographics in het hart van het boek [...]', schrijft De Veen.
Sebastiaan Kort las Het leven zelf, de tweede roman van de jonge schrijver Roelof ten Napel. Kort noemt het een 'geslaagde poging [...] om al schrijvend in de buurt te komen van thema’s als rouw, routine en spijt'. 'Emotioneel, maar altijd helder en analytisch: waar veel andere schrijvers er allang voor hadden gekozen om terug te vallen op tranen & tissues, daar blijft Ten Napel via zijn personages dóórdenken over de gebeurtenissen. Zo vraagt iemand zich af – misschien met Bas Jan Ader in het achterhoofd – of je het woord ‘vallen’ wel kunt gebruiken als iemand moedwillig van een hoog gebouw stapt,' aldus Kort.
Roos van Rijswijk is niet zo enthousiast over Dana Grigorcea's Het fundamentele gevoel van schuldeloosheid (vert. Janneke van der Meulen): 'Wat een chaos in [dit boek]. Personages komen zonder introductie de roman binnenzeilen, de tijd verspringt haast zonder dat je het doorhebt van voor naar achter, sommige zinnen moet je overlezen voor je ze vat.' En Rob van Essen las Tom Hanks' Een stel verhalen (vert. Lidwien Biekmann): 'Hanks heeft het imago van een man die deugt; vriendelijk, innemend, mild, oprecht, fatsoenlijk – er zit weinig kwaad bij. Het probleem met zijn verhalen is dat ze precies zijn wat je op grond van dat imago verwacht. Onderhoudend, aangenaam, maar ook een beetje saai.'
Nynke van Verschuer bespreekt twee boeken die historisch perspectief bieden op het Catalaanse verlangen naar onafhankelijkheid bieden: Raphael Minders The Struggle for Catalonia en George Orwells Saluut aan Catalonië (vert. Aad Nuis). Over Minders boek: 'een grondig werk over Catalonië, de Catalanen, hun taal, hun geschiedenis en de recente economische problemen die de roep om verandering aanwakkerden'. En Orwell, die in 1937 meevocht tegen het leger van Franco, schrijft met 'een zeldzame combinatie van scherpte en mededogen [...] over de banaliteiten aan het front, over de luizen die in ieders broek krioelden en de tot latrines gedegradeerde kerken'. Sjoerd de Jong bespreekt Peter Cozzens' De aarde huilt (vert. Maarten van der Werf) waarin de auteur tracht de rol van het Amerikaanse leger in de 'indiaanse oorlogen' te nuanceren. 'Cozzens beschrijft het allemaal in een toegankelijke stijl. Zijn boek geeft inderdaad een genuanceerder en evenwichtiger beeld van de gewapende conflicten dan de aanklacht van Brown. Maar inhoudelijk voegt het niets toe aan de talloze deelstudies die er eerder zijn verschenen', aldus De Jong.
Wilfred Takken las Roger Steffens' Bob Marley (vert. Robert Neugarten) waarin 'de schrijver de citaten van de geïnterviewden achter elkaar plakt, zonder duiding. Het voordeel is dat je het gevoel krijgt Marley dicht te naderen. Het nadeel is dat Steffens tegenstrijdige verhalen en beschuldigingen zonder commentaar laat passeren. Het motto van het boek is dan ook: ‘Er zijn geen feiten in Jamaica, alleen versies’, schrijft Takken.
En tot slot een interview met Pat Buchanan, rechts-populist avant la lettre en auteur van Nixon's White House Wars. '[Trumps] thema's waren mijn thema's. [...] Ik beschouw hem deels als mijn erfgenaam,' vertelt Buchanan, maar hij zegt ook: 'Wij wisten wat we deden. Bij Trump zijn het schimpscheuten, oprispingen. Maar het effect is hetzelfde. Zijn achterban vindt het geweldig en journalisten worden in de verdediging gedrongen. De verhoudingen staan op scherp, net als tijdens Nixon. De pers wacht opnieuw op de val van een president.'
De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op Nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.
In Elsevier deze week geeft Irene Start vier sterren voor Alan Hollinghursts De Sparsholt-affaire [onze recensie] ('Hollinghurst is een rasverteller, hij trekt zijn lezers moeiteloos het verhaal in. Een mooischrijver in de traditie van Evelyn Waugh, Oscar Wilde en E.M. Forster, die de lezer eraan herinnert dat homoseksualiteit in Engeland tot 1967 illegaal was.') en drie aan Tom Hanks' Een stel verhalen ('Zijn gebundelde verhalen zijn zeker niet slecht, vermaak staat bij Hanks hoog in het vaandel.').
Elsevier is te koop bij het Nieuwscentrum.
In de Groene Amsterdammer schrijft Casper Thomas deze week ter ere van 500 jaar Reformatie over ‘het merk Maarten Luther’, aan de hand van Lyndal Ropers biografie Martin Luther: Renegade and Prophet en Andrew Pettegrees Brand Luther. ‘Ideeën reizen niet via de lucht van persoon tot persoon, maar hebben een medium nodig dat aansluit bij de boodschap en bij behoeften van het publiek, […] hier had Luther een haarfijne neus voor,’ schrijft Thomas. Van de hand van Franca Treur een essay over predestinatie, een groot thema in haar nieuwe roman Hoor nu mijn stem [leesfragment]. Roderick Nieuwenhuis sprak Craig Harline over zijn nieuwe boek Wereld in wanorde [leesfragment]. ‘Luther vond de aflaat eigenlijk een klein, marginaal onderwerp. […] Maar als stadspredikant merkte hij dat die kerkelijke belasting veel losmaakte bij normale Duitsers,’ zegt Harline.
Philip Huff bespreekt Ian McGuires Het Noordwater en komt tot de conclusie dat ‘[h]et Noordwater een klinische, onbarmhartige beschouwing [is] over de gewelddadige natuur van de mens, wat hij doet om te overleven, sociaal te stijgen, de dag door te komen, of – simpelweg – omdat hij niet anders kan.’ Kees ’t Hart las ‘breed lachend en hardop grinnikend’ Christophe van Gerreweys boek Werk werk werk, waarin ‘zoals in de beste clownsnummers humor en tragiek hand in hand gaan’.
Verder een bespreking door Thomas Heerma van Voss van Liefs van Boy, de door Donal Sturrock gebundelde brieven van Roald Dahl [leesfragment], die ‘geen nieuw licht op Dahls levensloop werpen’ en maar ‘zelden sprankelend’ zijn. Loek Zonneveld schreef een stuk over Shakespeare Forever! [leesfragment] van Tom Hoenselaars en noemt het ‘een blijmakend rijk boek’. Ten slotte een bespreking door Graa Boomsma van Fatma Aydemirs Ellebogen. ‘Ellebogen is een zeer geslaagde eerste roman omdat de schrijver de lezer subtiel dwingt écht betrokken te raken,’ schrijft Boomsma.
De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.
