Recensieoverzicht: Adriaan van Dis, Marjolijn van Heemstra & Jan van Mersbergen (de week van 17 mei 2017)
22 mei 2017Onze wekelijkse samenvatting van de recensies in kranten en tijdschriften, met deze week veel aandacht voor Adriaan van Dis, en verder: Murat Isik, Jo Tollebeek, de C. Buddingh'-prijs (Trouw), Rebecca Solnit, Gabriel García Márquez, Sophie Olúwolé (de Volkskrant), Philipp Blom, Hans Münstermann, Ton Lemaire (Het Parool), H.L. Wesseling, Adrian Goldsworthy (NRC), Thierry Baudet & Tommy Wieringa, Jan van Mersbergen (Vrij Nederland), James Salter (Elsevier), Marjolijn van Heemstra, Tim Parks, George Saunders en Kris Pint (De Groene Amsterdammer).
Oudere afleveringen van deze rubriek zijn te raadplegen in ons archief. In een vereenvoudigde opzet beperken we ons in 2017 tot de Nederlandse kranten en maand-/weekbladen en de grote, prominente stukken.
Tussen rechte haken staan de redactionele items op Athenaeum.nl.
Delen op
'Van blokkades heb ik nooit last, schrijven vind ik alleen maar leuk. Ik heb altijd behoefte aan lyriek, het liefst zou ik een hele roman in dichtvorm schrijven. Het is niet zo dat ik dat erop leg, dat ik het herschrijf en oppoets tot het zo is, nee, zo komt het eruit en daarna komt de verkaling, dan streep ik door. In Nederland bestaat de glorie van de kaalheid, in Latijns-Amerika zijn vier bijvoeglijk naamwoorden achter elkaar doodnormaal. Ik zit daar tussenin.' Adriaan van Dis spreekt met Pieter van den Blink bij gelegenheid van zijn nieuwe roman In het buitengebied [leesfragment].
Janita Monna weegt de kanshebbers voor de C. Buddingh'-prijs. '[Paul] Meeuws' toon is bedaard, zijn poëzie is, ondanks alle muziek, verstild.' 'Tijl Nuyts['] Anagrammen van een blote keizer is de meest ongrijpbare van de genomineerde bundels.' 'Joost Baars (1975) is met 'Binnenplaats [leesfragment] een grote kanshebber. [...] De door literatuur (Faverey, Gorter, Schierbeek), filosofie en actualiteit geïnspireerde poëzie zit onmiskenbaar goed in elkaar, maar soms dringt het maken iets te veel naar de voorgrond. Baars raakt het meest als hij kwetsbaarheid laat doorschemeren.' 'Toch is Vicky Francken - naast deze drie mannen de enige genomineerde vrouw - mijn favoriet.'
Sylvia Heimans vindt dat 'er ontzettend veel te genieten valt in Queer', de door Nienke van Leverink samengestelde bloemlezing van LGTB-literatuur, en Paul van der Steen las Jo Tollebeeks essaybundel Een slapeloos doordenken van alle dingen. Over geschiedenis en historische cultuur, 'voor historici en geschiedenisliefhebbers wel een nuttige oefening in bescheidenheid'.
Boek van de week is Murat Isiks Wees onzichtbaar. Rob Schouten: 'Ik vond de Turkse aanwezigheid in de Nederlandse literatuur tot nu toe wat armelijk, [...] maar Murat Isik maakt met deze epische ‘coming of age’- annex grotestadsroman in één keer veel goed. Het is een hele pil maar het leest als een trein dankzij de onpretentieuze maar soepele pen van rasverteller Isik die het goudmijntje van zijn ongelukkige jeugd precies in de kern heeft aangeboord. Ik verwacht er nog heel veel meer van.'
Korter:
- Annemarié van Niekerk over Viet Thanh Nguyen, De sympathisant [leesfragment | toelichting door de vertalers]: 'Dankzij de beeldende stijl, de aanschouwelijke verteltrant, de scherpe ironie en de zwarte humor wordt de lectuur van deze roman een ervaring die je lang bijblijft.'
- Edwin Trommelen in 'Vandaar dit boek' over Het rijk van de BAM. Mijn reis met die andere Trans-Siberië Express
- Beeldboek van de week is Tara Bogarts A Modern Hair Study
- Peter Sierksma over Silvio Pellico, Mijn gevangenissen [leesfragment], 'een epische zielentocht die je 230 bladzijden lang niet meer loslaat': 'Fijngevoelig en diepzinnig verknoopt Pellico (1789-1854) verschillende motieven.'
- Harriët Salm over Paula Hawkins, In het water: 'Het lezen van deze plot is een beetje een worsteling. [...] Een aantal van deze personages krijgt daarmee nauwelijks inhoud.'
- Bas Maliepaard over Øyvind Torseter, Kleine broer, 'een geestige en soms bevreemdende parodie op een grimmig Noors sprookje'
In 'De omslag', ten slotte, interviewt Joost van Velzen Alfred Birney, winnaar van de Libris Literatuurprijs, over wat bij hem de omslag betekende: een blessure in de martial arts die hem tot schrijven dwong.
De boekrecensies van Trouw verschijnen elke zaterdag in Letter en Geest, en zijn voor abonnees te raadplegen op trouw.nl. Trouw is te koop bij het Nieuwscentrum.
In de Volkskrant een groot stuk van Mirthe Berentsen over schrijver en activiste Rebecca Solnit. Onlangs verscheen Solnits nieuwe essaybundel The Mother of All Questions. ‘In Solnits werk lijkt niets in isolement te kunnen bestaan. Ze schrijft klassen, grenzen en werelden aan elkaar, denkt groots en vermengd feiten en fictie,’ aldus Berentsen. Martin Sommer interviewt de Bulgaarse politicoloog Ivan Krastev naar aanleiding van zijn nieuwe boek, After Europe. ‘Ik heb nooit geloofd dat de grondwet, het delen van democratische beginselen, voldoende is voor een gezamenlijke identiteit.’
In Sir Edmund een beschouwing van Maarten Steenmeijer over de nieuwe Nederlandse vertaling van Gabriel García Márquez’ Honderd jaar eenzaamheid [toelichting door de vertaler]. ‘Sabarte Belacortu’s vertaling leest makkelijker dan de versie van Van den Broek. Die is licht archaïsch van toon en ook compacter en ritmischer, stuk voor stuk eigenschappen die Márquez’ mythische verhaal extra cachet geven,’ merkt Steenmeijer op.
Tommy Wieringa las James Salters De jagers en geeft vier sterren. ‘Het genot van het vliegen is in De jagers goed na te voelen.’ Leen Vervaeke bespreekt twee boeken over het afbranden van het Belgische warenhuis Innovation vijftig jaar geleden. Hij geeft respectievelijk vier en twee sterren aan Siegfried Evens’ De brand in de Innovation en Johan Swinnens Happening. Martijn van Calmthout recenseert het fotoboek Humanoid van fotograaf Max Aguilera-Hellweg. ‘De fotografie van Aguilera-Hellweg is tegelijk prachtig maar ook onrustbarend duister.’ Vier sterren. ‘Opgewondenheid en humor typeren Geraakt,’ aldus Arjan Peters over de nieuwe roman van Hans Münstermann. Vier sterren.
Verder een beschouwing over drie recent verschenen boeken over de liefde:
- Katinka Polderman las Hotel Hartzeer van Marion Pauw en Susan Smit. ‘[E]en topboek […] voor verdrietige mensen die niet bang zijn voor een beetje zelfkennis.’
- Coen Simon las Jonah Lehrers Het mysterie van de liefde. ‘De liefde blijft bij Lehrer een mysterie, omdat zijn boek niet over liefde maar over het huwelijk gaat,’ schrijft hij.
- ‘De liefde wordt mij te academisch gepresenteerd. Ik kreeg er geen stijve piemel van,’ aldus Arthur van Amerongen over Liefdeslessen van Mark Heerink, Piet Gerbrandy en Casper de Jonge.
Erik van den Berg bespreekt Rutger Vahls privé-domein over Laurie Langenbach. ‘Deze teksten laten zien dat de jong gestorven auteur haar pen wist te scherpen.’ Drie sterren [leesfragment]. Janita Naaijer recenseert Sophie Olúwolé’s Socrates en Òrúnmìlà en geeft drie sterren. ‘Olúwolé [opent] een deur en de stroom frisse lucht die dat op gang brengt, zindert nog lang na.’
Korter:
- Hans Bouman over Howard Jacobson, Pussy, drie sterren [onze recensie]. ‘Pussy is beslist een amusant boek, maar zal Trump moet veel schade berokkenen. Dat kan de man veel beter zelf.’
- ‘Keuris […] is geen Truman Capote – maar ze komt met haar knappe debuut aardig in de buurt,’ schrijft Rolf Bos over Eva Keuris' Over het spoor. Vier sterren
- Edwin Krijgsman geeft ook vier sterren aan Antonio Pennacchi’s Broederstrijd. ‘[I]ndrukwekkend.’
- Bo van Houwelingen over Menno van der Veen, Rimpelgeweld, drie sterren.
- Arjan Peters geeft tenslotte twee sterren aan Adriaan van Dis’ In het buitengebied. ‘Alles blijft cliché en buitenkant.’ [Leesfragment]
De boekrecensies van de Volkskrant verschijnen elke zaterdag in Sir Edmund, en zijn te raadplegen op volkskrant.nl/boeken - een selectie is slechts voor abonnees toegankelijk. De Volkskrant is te koop bij het Nieuwscentrum.
In Het Parool interviewt Bart van Zoelen historicus Philipp Blom over zijn boek De opstand van de natuur. Een geschiedenis van de Kleine IJstijd [leesfragment]. ‘Vooralsnog zijn we in de hele geschiedenis van Europa de generatie die het meest heeft vernield. We zijn meer onderdeel van het probleem dan van de oplossing.' Maarten Moll interviewt auteur Johan Harstad over Max, Mischa en het Tet-offensief. ‘Bij een roman van meer dan duizend bladzijden gaat de lezer op een gegeven moment op zoek naar stukken die hij kan overslaan. Daar heb ik de lezer, denk ik, geen gelegenheid toe gegeven.’
Korter:
- ‘[Rutger Vahl] weet Lauries wervelende leven te plaatsen in het Amsterdams van de jaren zestig en zeventig,’ schrijft Hans Renders in zijn recensie over het privé-domein Laurie Langenbach. Vier sterren [leesfragment].
- Arie Storm prijst Hans Münstermanns Geraakt met vijf sterren. ‘Deze roman laat zien wat het innerlijk leven is, en wat dat te maken heeft met alle heisa aan de buitenkant. IJzersterk gedaan.’
- ‘Onder dieren is een vol en lijvig boek, net zo veel filosofie als biologie, waarin Lemaire zorgvuldig formulerend ons grillige denken over dieren onderzoekt,’ aldus Paul de Vries over Ton Lemaire’s nieuwste.
- Dieuwertje Mertens geeft vier sterren aan Yolanda Entius’ Abdoel en Akil. ‘De lezer blijft met een onbestemd gevoel achter.’ [Leesfragment]
De boekrecensies van Het Parool verschijnen elke zaterdag. Het Parool is te koop bij het Nieuwscentrum.
Jeroen Vullings interviewde Tommy Wieringa met Thierry Baudet. Het gaat over homeopatische verdunning van de bevolking (Baudet: 'Ikzelf heb dat helemaal niet, die [Hitler-]associatie.'), over vrijheid van meningsuiting. Baudet: 'Maar het is toch belangrijk dat mensen vrij blijven praten? Dat in elke zin een leven van reflectie doorklinkt. Dan maar een harde kop ontwikkelen, iemand moet anderen de moed geven vrij te spreken, te denken. We krijgen een veel interessantere, rijkere wereld als we niet allemaal die angst hebben iets verkeerd te zeggen.' Ze vinden elkaar in hun waardering voor Oswald Spengler. Wieringa, verderop, over zijn werk: 'Ik krijg in Nederland vaak het verwijt dat mijn fictie te groot is, te vol. Dat terwijl ik mezelf een product van de Nederlandse literatuur vind. Zuinig met woorden, karig en niet romantisch. [...] [Ik vind] dat de romantiek in de literatuur een valse voorstelling van zaken geeft, dat ik in mijn boeken de bestaasproblematiek van personages wil onderzoeken en dat je dan niets aan romantiek hebt. Het is een kille wetenschap, uiteindelijk, de literatuur. Steeds killer, naarmate ik ouder word.'
[We publiceerden destijds voor uit Baudets roman, en publiceerden voor uit en bespraken Wieringa's nieuwste.]
Ook in Vrij Nederland: een voorpublicatie uit Adinda Akkermans & Roos Menkhorst, Bibeb. Biechtmoeder van Nederland; een vooruitsignalement door Vullings van Koen Hilberdinks Johan Polakbiografie, signalementen van J.G. Ballards High-Rise ('brandend actueel'), Sytske van Koeveringes Het is maandag vandaag [leesfragment] ('Zo, daar komt even een debutante de Nederlandse literatuur binnen.') en de nieuwe vertaling door Mariolein Sabarte Belacortu van Gabriel García Márquez' Honderd jaar eenzaamheid [toelichting door de vertaler]; en Vullings' column. Daarin koppelt hij een psychologisch onderzoek over verhalenvertellers ('een verhaal dat aanslaat, heeft dus een zorgvuldige balans tussen oud en nieuw') met het verdwijnende literaire middenveld, Christiaan Weijts' voorstel om CKV te verrijken met literatuur, én Ger Groots klacht over het literaire prijzenspektakel. 'Zonder literaire prijzen hoeft het natuurlijk niet. Er moet alleen gedurfde gekeken worden door de juryleden van dienst, niet naar boeken die beantwoorden aan een breed gedragen smaak, maar puur naar kwaliteit. Opdat niet telkens weer dezelfde bestsellerkanonnen overal bekroond worden. Opdat eens een nieuwer verhaal gehoord wordt.'
[Dit stuk zal vóór de uitreiking van de Libris- en Fintroprijs geschreven zijn.]
Én Vullings profileert het oeuvre van Jan van Mersbergen. 'Is hij een bokser - in zijn werk dan - die valt en weer opstaat, en maar doorgaat, mislukking of niet, net zolang tot hij de juiste vorm te pakken heeft? Dat klinkt lekker romantisch, maar ook te makkelijk - ik ben niet overtuigd. Hij is zeker een schrijver die van alles wil uitproberen.'
[We publiceerden voor uit Van Mersbergens recente romans.]
Vrij Nederland verschijnt elke maand; elk kwartaal verschijnt er een special. Vrij Nederland is te koop bij het Nieuwscentrum.
Bernard Hulsman schrijft in NRC over Richard Florida's The New Urban Crisis. 'Hij was veel te optimistisch in The Rise of the Creative Class, bekent hij. Dit betekent nog niet dat hij het begrip "creatieve klasse" in de vuilnisbak heeft gegooid: ook in The New Urban Crisis spelen creatievelingen de hoofdrol. Alleen blijken ze dit keer wolven in schaapskleren en hebben ze de grote steden niet het heil gebracht dat Florida voorzag,' aldus Hulsman. Thomas de Veen recenseert In het buitengebied, de nieuwe roman van Adriaan van Dis [leesfragment]. '[O]f het nu de kleine, cynische steekjes zijn (een Syriër 'die zijn nagels lakte om asiel te krijgen') of de scènes van grote, fundamentele verslagenheid over de aanhoudende ongelijkwaardigheid en polarisatie tussen de gegoede witte man en iedereen die iets anders is - telkens schrijft Van Dis het op in zinnen die glanzen. Soms glanzen ze, als het enige bitterzoete genoegen dat nog rest, van zwartheid,' merkt hij onder meer op.
Van Auke Hulst een stuk over Megan Hunters Het eind is ons begin. 'Het eind is ons begin is conceptueel interessant, maar de vertaalslag naar een levende romanwereld is niet gelukt. Zoals veel romanschrijvers nog geen dichters zijn, blijkt deze dichter vooralsnog een gemankeerde romanschrijver,' lezen we. Atte Jongstra verdiepte zich in De tomaat, en de bizarre wereld van vers voedsel van Annemieke Hendriks. Volgens Jongstra 'ontstijgt [het boek] het genre van groente- en groentehandelsboeken, en staat tegelijkertijd met beide benen in de teeltgrond, al bestaat deze tegenwoordig voor meer dan de helft uit glaswol'. Jos Palm las H.L. Wesselings 'leerzame en onderhoudende boek' Scheffer Renan Psichari.
Rob Hartmans wijdt een stuk aan de 'gedetailleerde en genuanceerde biografie' Ernst Kantorowicz van Robert E. Lerner. En Hendrik Spiering sprak met Adrian Goldsworthy over diens Pax Romana [leesfragment]. 'Een van de lessen van de geschiedenis is te laten zien hoeveel geluk wij hebben met ons leven hier en nu: met onze vrijheid, levensstandaard en levensverwachting. Toch meen ik dat de culturele mix van het Romeinse Rijk heel speciaal was. De meest geavanceerde Romeinse technologie is die van het badhuis: helemaal bedoeld om het leven comfortabel te maken! En kijk eens naar het geld dat Romeinen aan theaters en amusement uitgaven! Zoals wij nu veel geld en slimheid investeren in speelgoed, films en games,' zegt Goldsworthy in het interview.
Verder:
- Obe Alkema over Charlotte Van den Broeck, Nachtroer (twee ballen)
- Hans Steketee over Simon Garfield, Tijdwachters (vier ballen)
De boekrecensies van NRC Handelsblad verschijnen elke vrijdag in Boeken, en zijn voor abonnees te raadplegen op Nrc.nl. NRC Handelsblad is te koop bij het Nieuwscentrum.
In Elsevier: Irene Start over James Salters De jagers (vier sterren voor een 'intrigerende debuutroman') en Suzan Hilhorsts Sara en Liv (drie sterren voor 'een even verdrietig als troostrijk verhaal'). En in de rubriek 'Spiritueel' noemt Gerry van der List de theologie een 'nepwetenschap die eigenlijk niet thuishoort aan de universiteit' naar aanleiding van 25 eeuwen theologie.
Elsevier verschijnt elke donderdag en is voor abonnees toegankelijk via weekblad.elsevier.nl. Elsevier is te koop bij het Nieuwscentrum.
Marja Pruis bespreekt De roman als overlevingsstrategie van Tim Parks. 'Het lijkt erop alsof Parks met dit boek zich opnieuw wil keren tegen papieren literatureluur, het al te heilig en onthecht omgaan met schrijvers en hun romans,' schrijft ze onder meer in het stuk. Joost de Vries las Marjolijn van Heemstra's En we noemen hem [leesfragment]. 'Het doorgeven van de naam is een mooi beginpunt voor de vraag die Van Heemstra in En we noemen hem speels, soms achteloos, soms oppervlakkig, soms heel precies en treffend, onderzoekt - namelijk hoe de geschiedenis echoot in de toekomst. Het is niet zo dat ze grote essayerende antwoorden op die vraag formuleert, verwacht geen filosofische vergezichten of zware gedachten over het gewicht van de geschiedenis, maar eerder een montere, speelse, soms wat oppervlakkige, soms heel treffende case study,' aldus De Vries.
Van Miriam Rasch een recensie over Kris Pints 'helder geschreven en tot nadenken stemmende filosofische essay' De wilde tuin van de verbeelding. Cyrille Offermans wijdt een bespreking aan Benedict Wells' Het einde van de eenzaamheid. 'Het kostte me moeite Jules in zijn zwaarmoedige gepeins te blijven volgen, telkens als ik weer even in het verhaal zat werd ik er door die bordkartonnen therapeutenzinnen weer uitgeslingerd,' merkt hij op. En Christophe Van Gerrewey noemt George Saunders' Lincoln in the Bardo 'een uitzonderlijke historische roman'.
De Groene Amsterdammer is elke woensdag al te koop bij het Nieuwscentrum. Athenaeum Boekhandel verzorgt de boekverkoop voor de website van De Groene.
