Leesfragment: De Pool

2 maart verschijnt de nieuwe novelle van J.M. Coetzee, De Pool (The Pole), vertaald uit het Engels door Peter Bergsma. Lees bij ons een fragment!

Ze ziet de Pool voor het eerst wanneer hij het podium op schrijdt, een buiging maakt en plaatsneemt achter de Steinway; een lange man met opvallende zilveren manen. Zij zit in het organisatiecomité dat hem heeft uitgenodigd in Barcelona, voor een van zijn controversiële vertolkingen van Chopin. Na het concert, in een restaurant, spreken ze traag Engels. Voor haar houdt het daar op, zijn interpretatie van zijn landgenoot Chopin kon haar toch al niet bekoren. Maar voor hem begint het pas. De pianist valt als een blok voor de elegante Beatriz – zeker twintig jaar jonger. Zij weert zijn avances eerst af, ze is geen vrouw die vreemdgaat. Maar als hij later terug is in Spanje om masterclasses te geven, en haar uitnodigt hem te bezoeken, gaat ze weifelend op het aanbod in. Meesterlijk toont Coetzee een stroeve liefde, die wordt geremd door barrières van taal, cultuur, leeftijd en sekse. En als de sceptische Beatriz op het punt staat te vertrekken, lijkt de Pool haar toch voor zich te winnen: ‘Lieve mevrouw,’ zegt hij, ‘herinner je je de dichter Dante Alighieri? Zijn Beatrice heeft hem nooit één woord gegund en hij is zijn leven lang van haar blijven houden.’

N.B. Meer Coetzee op Athenaeum.nl? We publiceerden voor uit De oude vrouw en de katten, en Esther Wils besprak dat boek. Vertaler Peter Bergsma schreef over De kinderjaren van Jezus en de eerste zin van Zomertijd. Esther Wils besprak De kinderjaren van Jezus, en Miriam Rasch de briefwisseling tussen Coetzee en Auster, Een manier van vriendschap. En we publiceerden voor uit J.M. Coetzee. Persoon en personage. 

Eén

1. De vrouw is de eerste met wie hij moeite heeft, al spoedig gevolgd door de man.

2. In het begin is hem volkomen duidelijk wie de vrouw is. Ze is lang en gracieus; naar gebruikelijke maatstaven is ze misschien geen schoonheid te noemen, maar haar gezicht – donker haar en donkere ogen, hoge jukbeenderen, volle mond – is opvallend en haar stem, een lage alt, heeft een zachtaardige aantrekkingskracht. Sexy? Nee, sexy is ze niet, en zeker niet verleidelijk. Ze was misschien sexy toen ze jong was – hoe zou het anders kunnen met zo’n figuur? – maar nu ze eind veertig is, heeft ze iets afstandelijks. Ze loopt, vooral dat valt op, zonder met haar heupen te wiegen en zweeft kaarsrecht, zelfs statig over de vloer.
Zo zou hij haar uiterlijk samenvatten. Wat haar persoonlijkheid, haar ziel betreft, die kan zich mettertijd wel openbaren. Van één ding is hij overtuigd: ze is een goed mens, aardig, vriendelijk.

3. Met de man ligt het moeilijker. Ook bij hem is, in eerste opzet, alles volkomen duidelijk. Hij is een Pool, een man van in de zeventig, een vitale zeventiger, een concertpianist die het bekendst is als vertolker van Chopin, maar een controversiële vertolker: zijn Chopin is helemaal niet romantisch maar juist aan de sobere kant, Chopin als erfgenaam van Bach. In die zin is hij een buitenbeentje in de concertwereld, buitenbeentje genoeg om een klein maar kritisch publiek te trekken in Barcelona, de stad waar hij is uitgenodigd, de stad waar hij de gracieuze vrouw met de zachte stem zal ontmoeten.
Maar de Pool is nog niet voor het voetlicht getreden of hij begint te veranderen. Met zijn opvallende lange zilveren manen, zijn geheel eigen vertolking van Chopin, belooft de Pool een behoorlijk uitgesproken figuur te zijn. Maar in kwesties die de ziel, het gevoel betreffen is hij verontrustend vaag. Zijn pianospel is onmiskenbaar bezield; maar de ziel die over hem vaardig is, is die van Chopin, niet van hemzelf. En als die ziel een ongewoon droge en strenge indruk maakt, kan dat wijzen op een zekere dorheid in zijn eigen temperament.

4. Waar komen ze vandaan, de lange Poolse pianist en de elegante vrouw met de zwevende tred, de bankiersvrouw die haar dagen slijt met goede werken? Het hele jaar hebben ze op de deur geklopt, wilden ze worden binnengelaten of anders weggezonden en te ruste gelegd. Is nu, eindelijk, hun tijd gekomen? 5. De uitnodiging aan de Pool komt van een Kring die maandelijks recitals organiseert in de Sala Mompou, in de gotische wijk van Barcelona, en dat al tientallen jaren doet. De recitals zijn openbaar, maar kaartjes zijn duur en het publiek is over het algemeen rijk, op leeftijd en behept met een conservatieve smaak.
De vrouw in kwestie, Beatriz is haar naam, is lid van het comité dat de reeks organiseert. Ze vervult deze rol bij wijze van burgerplicht, maar ook omdat ze meent dat muziek goed is op zichzelf, net zoals liefde goed is, of barmhartigheid, of schoonheid, en bovendien goed omdat mensen er betere mensen van worden. Hoewel ze terdege beseft dat haar mening naïef is, houdt ze er toch aan vast. Ze is intelligent maar niet bespiegelend. Een deel van haar intelligentie is gelegen in het besef dat al te veel bespiegeling de wilskracht kan verlammen.

6. De beslissing om de Pool uit te nodigen, wiens naam zoveel w’s en z’s telt dat niemand in het comité hem zelfs maar probeert uit te spreken, ze noemen hem simpelweg ‘de Pool’, is pas na enig intern beraad genomen. Hij werd niet door haar, Beatriz, kandidaat gesteld, maar door haar vriendin Margarita, de bezielende kracht achter de concertreeks, die in haar jeugd aan het conservatorium in Madrid heeft gestudeerd en veel meer verstand van muziek heeft dan zij.
De Pool, zegt Margarita, heeft een nieuwe generatie Chopinvertolkers in zijn geboorteland de weg gewezen. Ze laat een recensie rondgaan van een concert dat hij in Londen heeft gegeven. Volgens de recensent is een harde, percussieve Chopin, Chopin als Prokovjev, uit de mode. Dat was altijd alleen maar een modernistische reactie op de typering van de Frans-Poolse meester als een tere, dromerige, ‘vrouwelijke’ geest. De nieuwe, historisch authentieke Chopin is zacht van toon en Italiaans. De herziene kijk van de Pool op Chopin verdient, ook al is hij wat al te intellectueel, alle lof.
Zij, Beatriz, weet niet zeker of ze wel een hele avond naar een historisch authentieke Chopin wil luisteren en evenmin, wat belangrijker is, of de nogal bezadigde Kring daar blij mee zal zijn. Maar Margarita heeft een sterke voorkeur, en Margarita is haar vriendin, dus steunt ze haar.
Zodoende ging er een uitnodiging naar de Pool, met daarbij een voorstel voor een datum en honorarium, die werd geaccepteerd. Nu is het zover. Hij is komen vliegen vanuit Berlijn, afgehaald op de luchthaven en naar zijn hotel gebracht. Het plan voor die avond is dat zij hem, na afloop van het recital, samen met Margarita en Margarita’s man mee uit eten zal nemen.

7. Waarom is Beatriz’ eigen man niet van de partij? Het antwoord: omdat hij nooit avonden van de Concertkring bezoekt.

[…]

© 2022 J.M. Coetzee
Nederlandse vertaling © 2023 Peter Bergsma en Uitgeverij Cossee bv, Amsterdam