Leesfragment: Vermogen

6 september verschijnt Hernan Diaz’ nieuwe roman Vermogen (Trust) in de vertaling van Harm Damsma en Niek Miedema. Het staat al op de longlist van de Booker Prize 2022. Lees bij ons een fragment.

In Vermogen van Hernan Diaz heeft iedereen in New York, zelfs door het gebruis van de ‘roaring twenties’ heen, gehoord van Benjamin en Helen Rask. Hij is een legendarische Wall Street-magnaat; zij is de briljante, teruggetrokken vrouw aan zijn zijde. Samen hebben ze schijnbaar eindeloze rijkdom vergaard. Maar tegen welke prijs? Dit is het grote mysterie achter Effecten, een bestseller uit 1937. Heel New York lijkt deze smeuïge kaskraker te hebben verslonden, en raakt er niet over uitgepraat. Maar er zijn ook andere versies van dit verhaal van macht, hebzucht en privilege.

Effecten
roman
harold vanner

Een

Omdat hij vanaf zijn geboorte vrijwel elk mogelijk voorrecht had genoten, was een van de weinige privileges die Benjamin Rask was ontzegd dat van een heroïsche opgang. Zijn geschiedenis was er niet een van veerkracht en doorzettingsvermogen, of het relaas van een onbreekbare wil waarmee hij uit weinig meer dan schroot voor zichzelf een gouden toekomst had gesmeed. Blijkens een inscriptie achter in de familiebijbel van de Rasks waren zijn voorvaderen in 1662 van Kopenhagen verhuisd naar Glasgow, waar zij een handel in tabak uit de koloniën waren begonnen. In de daaropvolgende eeuw was het de zaak voor de wind gegaan en had die zich zozeer uitgebreid dat een deel van de familie naar Amerika had moeten emigreren om beter toezicht te kunnen houden op de toeleveranciers en elk aspect van de productie te kunnen controleren. Drie generaties later kocht Benjamins vader, Solomon, al zijn verwanten en externe investeerders uit. Onder zijn eenhoofdige leiding bleef het bedrijf floreren en het duurde niet lang of hij was een van de meest prominente tabakshandelaren aan de oostkust. Solomon mocht dan zijn voorraad betrekken bij de beste leveranciers van het Amerikaanse continent, maar meer dan in de kwaliteit van zijn handelswaar lag de sleutel tot zijn succes in zijn vermogen een voor de hand liggend feit uit te buiten. Natuurlijk, er zat een epicuristische kant aan tabak, maar de meeste mannen rookten om genoeglijk met andere mannen te kunnen praten. Derhalve bood Solomon Rask niet alleen het puikje aan sigaren, cigarillo’s en soorten pijptabak, maar ook (en vooral) een keur aan excellente gesprekken en politieke connecties. Hij steeg naar de top van zijn branche, waar hij zich van een vaste plek wist te verzekeren dankzij zijn sociabel gedrag en de vriendschappen die hij had opgebouwd in de rooksalon, waar hij dikwijls werd aangetroffen terwijl hij een van zijn Figurado’s deelde met enkele van zijn meest vooraanstaande klanten, tot wie hij Grover Cleveland, William Zachary Irving en John Pierpont Morgan mocht rekenen.
Op het hoogtepunt van zijn succes had Solomon aan West 17th Street een herenhuis laten bouwen dat net voor Benjamins geboorte af was. Toch werd Solomon maar zelden gesignaleerd in de New Yorkse familieresidentie. Zijn werk voerde hem van de ene plantage naar de andere, en hij was voortdurend bezig rolkamers te controleren of zakenrelaties in Virginia, Noord-Carolina of het Caraïbisch gebied te bezoeken. Hij bezat zelfs een kleine haciënda op Cuba, waar hij ieder jaar het grootste deel van de winter doorbracht. Geruchten omtrent het leven dat hij op dat eiland leidde bevestigden zijn reputatie van avonturier met een hang naar het exotische, wat hem in zijn werk alleen maar voordeel opleverde.
Zijn vrouw, Wilhelmina Rask, zette nooit een voet op het Cubaanse landgoed van haar echtgenoot. Ook zij bevond zich gedurende lange periodes buiten New York en vertrok zodra Solomon terugkwam voor een seizoenenlang verblijf in een van de zomerhuizen van haar vrienden op de oostelijke oever van de Hudson of in hun vakantiehuisjes in Newport. Het enige wat ze zichtbaar met Solomon gemeen had was de liefde voor sigaren, aan het roken waarvan ze verslaafd was. Dat was een uiterst ongebruikelijke vorm van genotsbeleving voor een dame, waaraan ze zich dan ook alleen in besloten kring overgaf, in gezelschap van haar vriendinnen. Maar dat vormde geen enkel beletsel, aangezien ze zich doorlopend door hen omgeven wist. Willie, zoals ze door de leden van haar kring genoemd werd, maakte deel uit van een hechte groep vrouwen die een soort nomadenstam leek te vormen. Ze waren niet alleen uit New York afkomstig, maar ook uit Washington, Philadelphia, Providence, Boston en zelfs helemaal uit Chicago. Ze trokken groepsgewijs rond en bezochten elkaars woon- en vakantiehuizen al naargelang het jaargetijde, waarbij West 17th Street vanaf eind september, wanneer Solomon naar zijn haciënda vertrok, gedurende een paar maanden het onderkomen van de coterie werd. Niettemin bleef de groep vrouwen, waar die zich ook maar in het land mocht bevinden, een ondoordringbaar bastion vormen.
Doordat zijn actieradius grotendeels beperkt was tot zijn kamer en de vertrekken van zijn kindermeisjes, had Benjamin slechts een vaag idee van de rest van de patriciërswoning waarin hij opgroeide. Wanneer zijn moeder en haar vriendinnen er waren werd hij weggehouden van de vertrekken waarin zij tot diep in de nacht zaten te roken, te kaarten en sauternes te drinken. En wanneer zij weg waren werden de lagere verdiepingen een schimmige opeenvolging van geblindeerde ramen, met lakens overdekt meubilair en met opbollende waden omklede kroonluchters. Al zijn kindermeisjes en gouvernantes zeiden dat hij een voorbeeldig kind was, wat al zijn huisleraren bevestigden. Nog nooit gingen wellevendheid, intelligentie en gezeglijkheid zo harmonieus samen als bij dit zoete kind. De enige tekortkoming die sommige van zijn verzorgers na lang zoeken wisten te vinden was Benjamins terughoudendheid in de omgang met andere kinderen. Als een van zijn privéonderwijzers het feit dat zijn pupil geen vriendjes had toeschreef aan angst, wuifde Solomon diens bezorgdheid weg met de woorden dat de jongen alleen maar bezig was zelfstandig te worden.
Zijn afgezonderde opvoeding bereidde hem evenwel niet voor op het kostschoolleven. Tijdens het eerste trimester werd hij het voorwerp van dagelijkse vernederingen en kleine wreedheden. Maar na verloop van tijd kwamen zijn klasgenoten tot de ontdekking dat zijn lijdzaamheid hem tot een weinig bevredigend slachtoffer maakte en lieten zij hem met rust. Hij hield zich afzijdig en blonk emotieloos uit in elk schoolvak. En aan het einde van ieder schooljaar bezwoeren zijn leraren hem, na hem met alle mogelijke eerbewijzen en onderscheidingen te hebben overladen, steevast dat hij was voorbestemd om de academie eer aan te doen. Tijdens zijn eindexamenjaar stierf zijn vader aan een hartverlamming. Bij de rouwdienst in New York waren alle familieleden en bekenden unaniem onder de indruk van de beheerste wijze waarop Benjamin hun tegemoet trad, maar de waarheid was dat de rouw de natuurlijke uitingsvormen van zijn karakter domweg een sociaal herkenbare vorm had verleend. Met een klaarblijkelijke vroegrijpheid die de advocaten en bankiers van zijn vader versteld deed staan verzocht de jongen de wilsbeschikking en alle daaraan verbonden financiële verklaringen te mogen inzien. De heer Rask was een gewetensvol man die zijn zaken keurig op orde had, en zijn zoon vond dan ook geen enkele onvolkomenheid in de documenten. Nadat hij zijn onderzoek had afgerond en wist wat hij kon verwachten wanneer hij meerderjarig werd en in het bezit zou komen van zijn erfenis, keerde hij naar New Hampshire terug om zijn school af te maken.
Zijn moeder bracht haar korte weduwschap door bij haar vriendinnen in Rhode Island. Ze vertrok in mei, kort voor Benjamins diploma-uitreiking, en overleed aan het einde van de zomer aan longemfyseem. De familieleden en vrienden die deze tweede, veel ingetogener herdenkingsplechtigheid bijwoonden wisten nauwelijks wat ze tegen de jongeman die in het tijdsbestek van luttele maanden wees was geworden moesten zeggen. Gelukkig waren er tal van praktische aangelegenheden te bespreken, zoals vermogens, executeurs-testamentair en de stappen die wettelijk genomen moesten worden bij de afwikkeling van de nalatenschap.
Benjamins ervaringen als student vormden een versterkte echo van zijn schooljongensjaren. Alle tekortkomingen en talenten uit die tijd waren nog steeds aanwezig, alleen leek hij nu een kil soort genegenheid voor de eerste en een stilzwijgende minachting voor de laatste te hebben ontwikkeld. Enkele van de meer saillante familietrekken bleken bij hem te zijn geëindigd. Het contrast met zijn vader, die elke ruimte die hij betrad had beheerst en ervoor had gezorgd dat iedereen vervolgens om hem heen draaide, kon niet groter zijn, en met zijn moeder, die waarschijnlijk geen dag van haar leven alleen had doorgebracht, had hij totaal niets gemeen. Deze verschillen met zijn ouders traden nog nadrukkelijker aan het licht na zijn afstuderen. Hij keerde uit New England terug naar de stad en faalde waar de meeste van zijn kennissen floreerden. Hij was een onbeholpen sportman, een apathisch sociëteitslid, een weinig geestdriftige drinker, een onverschillige gokker en een lauwe geliefde. Hij, die zijn fortuin te danken had aan de tabak, rookte zelfs niet eens. Degenen die hem uitzonderlijke matigheid verweten, hadden niet het flauwste vermoeden dat hij in werkelijkheid geen begeertes had die hij moest onderdrukken.

© 2022 Hernan Diaz
© 2022 Nederlandse vertaling Harm Damsma en Niek Miedema