Leesfragment: Lust for Life + More

Nu in de etalage van Athenaeum Boekhandel aan het Spui: Lust for life + more, samengesteld door Karina Schaapman met teksten en foto’s van Eli Content en zijn laatste werk. Lees bij ons haar inleiding en bekijk de iconische slotbeelden van het boek: zijn laatste kunstwerk, haar laatste foto.

Het boek Lust for life + more is tevens onderdeel van de gelijknamige tentoonstelling die van 24 Juni tot 25 September in Stedelijk Museum Kampen te zien zal zijn, waar o.a. de kartonwerken uit dit boek alsmede zijn meest recente schilderijen worden getoond.

Op 4 mei 2019, nadat we de Dodenherdenking op het Beukenplein hebben bezocht, zakt Eli op de slaapkamervloer in elkaar. Hij heeft hoge koorts en is verward. Hij blijkt een longontsteking te hebben. Zijn herstel verloopt moeizaam in de weken die volgen: de longontstekingen keren terug en er is keelpijn bij gekomen; bij iedere hap en slok verslikt hij zich. Er volgt nader onderzoek waaruit blijkt dat zijn keelweefsel afsterft, iets wat is veroorzaakt door de bestraling die hij zeventien jaar eerder onderging tegen stembandkanker. Voorgesteld wordt om dit proces tegen te gaan met hyperbarezuurstoftherapie: veertig dagen lang twee uur per dag zitting nemen in een decompressietank waar onder hoge druk honderd procent zuurstof toegediend wordt via een masker. De druk in de cabine zorgt ervoor dat de zuurstof doordringt tot de kleinste haarvaatjes van het aangedane keelweefsel om verdere afsterving te voorkomen.

Voordat Eli ziek werd, ging hij iedere dag naar zijn atelier, maar nu reizen we in de vroege ochtend naar het AMC voor zijn dagelijkse behandeling in de tank. Het is intensief en zwaar, en het vergt veel van hem. Hij verzwakt en vermagert zienderogen. Hopelijk zal het na deze behandelingen beter gaan.
Na twintig keer, precies halverwege de behandelingen, gaat zijn gezondheid dusdanig achteruit dat hij met spoed wordt opgenomen in het OLVG-ziekenhuis. Hij blijkt een legionella-infectie te hebben opgelopen. Drie weken lang vecht hij voor zijn leven en blijf ik dag en nacht bij hem. ’s Nachts komen de wanen, veroorzaakt door een delier. Hij moet een paar dagen vastgebonden liggen omdat hij anders de infuus-, katheter- en zuurstofslangen uit zijn lichaam trekt. Het enige wat hem ’s nachts geruststelt, is mijn hand die zijn hand vasthoudt, terwijl hij balanceert op de rand van de dood.
Uiteindelijk weet hij de goede bocht te nemen en knapt hij op. Iedere stap vooruit ervaren we als een grote overwinning. Duidelijk is geworden dat hij nooit meer zal kunnen eten en drinken, maar dat deert hem niet. Hij is er nog, en dat vieren we. Van iedere mijlpaal tijdens zijn herstel maak ik een foto met mijn iPhone. Zo ook van de eerste keer dat hij zelfstandig op de po-stoel kan en eindelijk bevrijd is van zijn blaaskatheter — en van het mensonterende gevoel het verplegend personeel te moeten belasten met volle luiers.
Ik fotografeer de keer dat hij rechtop op een stoel aan tafel kan zitten terwijl hij mij een liefdesbrief schrijft, zoals hij iedere dag deed voordat hij ziek werd. Bij toeval strelen de eerste zonnestralen zijn gezicht. Ik registreer hoe hij ruikt aan een limonadefles — nu hij niet meer kan eten en drinken, is zijn reukvermogen ook afgenomen maar hij ontdekte dat de limonade een aangename geurbeleving geeft. Voor iemand die zo dicht bij de dood is geweest, zijn dit grootse en feestelijke momenten.

Eind december 2019 kan Eli naar huis. In onze kamer staat een ziekenhuisbed klaar met een matras tegen doorliggen. Dat bed verwisselen we al snel voor een tweepersoonsbed omdat we het missen tegen elkaar aan te liggen. Ik leer alle medische handelingen die zijn verzorging vereist zodat ik hem zelf kan verzorgen.
Hij moet opnieuw leren lopen, en lang rechtop zitten gaat moeizaam, maar zodra hij na een paar weken langere tijd kan zitten, vraagt hij om een schaar zodat hij figuren kan knippen uit kranten. Het eerste wat hij knipt is een hart. Zijn conditie gaat vooruit en op een dag vraagt hij mij of ik de stempels wil pakken want hij wil een gedicht stempelen — al meer dan veertig jaar stempelt hij gedichten op papier van steeds een andere dichter en hangt die voor ons raam.

We wennen aan het leven dat zich thuis afspeelt. Onze woonruimte, waarin we ook slapen en werken, is niet groot, maar naast ons bed past nog net een opklapbare tuintafel waarop hij kan schilderen. Hij heeft niet meer de kracht om op doek te schilderen, zoals hij voorheen deed, maar figuren knippen uit kranten en die beschilderen lukt nog wel.
Vanaf het moment dat Eli zelfstandig kan creëren, is hij niet meer te stoppen. Hij verruilt de kranten en snijdt figuren uit afvalkarton. Het ene masker na het andere komt onder zijn handen tevoorschijn. Soms kan hij maar tien minuten werken en moet hij vervolgens een halfuur rusten voordat hij verder kan gaan, maar al snel werkt hij meer dan hij rust.

In maart 2020, drie maanden na zijn thuiskomst, krijgt Eli opnieuw een infectie. Een infectie die zo ernstig is, dat hij moet worden opgenomen in het VUMC. Het coronavirus is net uitgebroken; een ambulance rijdt voor en onherkenbare broeders, in oranje pakken met capuchons over hun hoofd en met maskers en veiligheidsbrillen op, betreden ons huis. Keelpijn, longontsteking en hoge koorts zijn de ingrediënten voor een coronabesmetting, en dus wordt Eli behandeld als een coronapatiënt, ook al zijn we al maanden niet buiten geweest.
Om begrijpelijke redenen durft men geen risico te nemen: ik mag niet mee met de ambulance en ga apart van hem naar het ziekenhuis. Na onderzoek blijkt dat Eli een dubbele longontsteking heeft en dat zijn stembanden bijna helemaal gesloten zijn waardoor hij het risico loopt te stikken. Men besluit met spoed te opereren en een tracheostoma aan te brengen waardoor hij voortaan via een halscanule zal ademen. Ons wordt gevraagd afscheid van elkaar te nemen; na de operatie zal hij naar de intensive care worden gebracht waar wegens corona geen bezoek wordt toegelaten. Hij vecht wederom voor zijn leven, maar nu alleen.

Wonderwel weet Eli snel te herstellen, en na een week mag hij naar huis. Hij ademt nu via een tracheostoma en zijn neussonde is vervangen door een maagsonde. Intussen heb ik van de verpleegkundigen geleerd hoe je de sonde schoonmaakt en de medicatie en zuurstof toe moet dienen.
Ons dagritme wordt bepaald door de sondespoelingen, het verschonen van de tracheostoma en het toedienen van medicatie. Een paar keer per dag oefent Eli op de loopband om weer op krachten te komen. Revalideren is hard werken voor ons allebei.
Ondanks het straffe regime weet Eli knipsels te maken. Zodra zijn kracht toeneemt, begint hij maskers te snijden uit karton die langzaam overgaan in grote poppen. In dezelfde ruimte naast zijn bed maak ik de decors voor mijn kinderboeken. Ondanks alle ongemak en beperkingen genieten we optimaal van elkaar. We prijzen ons gelukkig dat we ons tijdens de lockdown niet vervelen en een dag te weinig uren heeft om dingen te maken. Onze kamer bruist van creatieve energie.
Helaas krijgt Eli terugkerende infecties veroorzaakt door resistente ziekenhuisbacteriën in zijn longen. Alleen de sterkste antibiotica dempen tijdelijk de infectieverschijnselen, maar de bacteriën laten zich niet wegjagen. Na iedere crisis en ziekenhuisopname verandert ook zijn werk. Zodra de infecties dwars door de zwaarste antibioticakuren heen breken, is hij uitbehandeld en is verdere ziekenhuisopname niet meer zinvol. Mij rest Eli’s laatste levensfase zo comfortabel mogelijk thuis door te laten brengen. Inmiddels is hij zo verzwakt dat hij overdag voornamelijk slaapt; het creëren is dan ook definitief gestopt. Desondanks is de hang naar het leven onverminderd groot.

Dit fotoboek is een intens en intiem verslag van het werk dat Eli maakte tijdens zijn ziekteverloop. De foto’s zijn ongecensureerd en van de meeste momenten heb ik maar één foto. Zijn werken van papier en karton worden in chronologische volgorde getoond. Er is geen selectie gemaakt, dit is wat het is: een hommage aan een inspirerende en levenslustige kunstenaar. Ondanks dat zijn lichaam het laat afweten, blijven de speelsheid van zijn geest en zijn aanstekelijke levenslust voortbestaan met dit boek. Lust for life + more lijkt mij dan ook een passende titel.

Karina Schaapman

© 2022, All rights reserved